Bạn từng thắc mắc về ký ức những năm đầu đời? Nhưng dù cố gắng đến đâu, bạn cũng không thể nhớ? Nghiên cứu mới cho thấy không phải bạn không có ký ức từ giai đoạn đó, mà đơn giản là bạn không thể tiếp cận chúng khi trưởng thành.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science hôm 20/3 đã theo dõi 26 trẻ nhỏ trong độ tuổi từ 4,2 - 24,9 tháng, chia thành 2 nhóm: dưới 12 tháng và từ 12 - 24 tháng.
Trong thí nghiệm, các bé được đặt vào máy fMRI và xem một loạt hình ảnh đặc biệt trong 2 giây/hình. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi hoạt động của hồi hải mã, khu vực não bộ liên quan đến cảm xúc, trí nhớ và hệ thần kinh tự chủ.
“Hồi hải mã là một cấu trúc sâu trong não, không thể quan sát bằng các phương pháp thông thường. Vì vậy, chúng tôi phải phát triển cách tiếp cận mới để thực hiện thí nghiệm về trí nhớ với trẻ em trong máy MRI… Trước đây, các nghiên cứu dạng này chủ yếu được thực hiện khi trẻ đang ngủ, vì các bé rất hay cựa quậy, không thể làm theo hướng dẫn và có khoảng chú ý ngắn”, Tiến sĩ Nick Turk-Browne, tác giả chính của nghiên cứu và giáo sư tâm lý học tại Đại học Yale, chia sẻ qua email.
Tiến sĩ Simona Ghetti, giáo sư tâm lý học tại Đại học California, Davis, chuyên nghiên cứu về sự phát triển trí nhớ ở trẻ em, cho biết dù nhiều nghiên cứu trước đây đã chứng minh trẻ sơ sinh có khả năng mã hóa ký ức, nhưng nghiên cứu lần này đặc biệt ở chỗ nó liên kết quá trình mã hóa trí nhớ với hoạt động của hồi hải mã. Bà Ghetti không tham gia vào nghiên cứu này.
Trong thí nghiệm, sau một khoảng thời gian ngắn, các bé được cho xem 2 hình ảnh đặt cạnh nhau: một hình quen thuộc và một hình mới. Các nhà nghiên cứu theo dõi chuyển động mắt của trẻ để xác định hình ảnh nào thu hút sự chú ý lâu hơn.
Nếu trẻ nhìn lâu hơn vào hình ảnh quen thuộc, điều đó cho thấy bé nhận ra nó, tức là có khả năng nhớ lại. Ngược lại, nếu trẻ không tỏ ra ưu tiên hình nào, có thể trí nhớ của bé chưa phát triển đầy đủ.
“Chuyển động mắt đã được sử dụng trong hàng trăm nghiên cứu về trí nhớ và phân loại ở trẻ sơ sinh. Trẻ nhìn vào những gì chúng thấy thú vị, và các nhà nghiên cứu từ lâu đã tận dụng hành vi tự nhiên này để tìm hiểu về cơ chế hoạt động của trí nhớ”, bà Ghetti chia sẻ qua email.
Phân tích hoạt động của hồi hải mã
Sau khi thu thập dữ liệu ban đầu, nhóm nghiên cứu phân tích các bản quét fMRI của những trẻ nhìn lâu hơn vào hình ảnh quen thuộc, rồi so sánh với nhóm không thể hiện sự ưu tiên. Những lần thử nghiệm đã bị loại trừ nếu trẻ không tập trung nhìn vào màn hình hoặc cử động, chớp mắt quá nhiều trong quá trình quét.
Nghiên cứu cho thấy hồi hải mã hoạt động mạnh hơn ở trẻ lớn khi mã hóa ký ức. Ngoài ra, chỉ nhóm trẻ trên 12 tháng tuổi mới có sự kích hoạt ở vỏ não trán ổ mắt, khu vực đóng vai trò quan trọng trong việc ra quyết định liên quan đến trí nhớ và nhận diện.
“Ở người trưởng thành, chúng ta có xu hướng ghi nhớ những thông tin quan trọng và liên quan trực tiếp đến trải nghiệm của mình”, Tiến sĩ Lila Davachi, giáo sư tâm lý học tại Đại học Columbia, nhận định. Bà không tham gia nghiên cứu này nhưng nhấn mạnh: “Điều đáng kinh ngạc ở nghiên cứu này là nó đã chứng minh một cách thuyết phục rằng hồi hải mã của trẻ sơ sinh cũng tham gia vào quá trình mã hóa ký ức, ngay cả với những hình ảnh mà về cơ bản không quan trọng với chúng”.
Dù chưa rõ lý do tại sao trẻ trên 12 tháng tuổi có khả năng mã hóa trí nhớ mạnh hơn, các nhà khoa học cho rằng điều này có thể liên quan đến những thay đổi lớn trong cơ thể.
“Não bộ của trẻ sơ sinh trải qua nhiều thay đổi về nhận thức, ngôn ngữ, vận động, sinh học và nhiều yếu tố khác trong giai đoạn này, bao gồm sự phát triển nhanh chóng của hồi hải mã”, Tiến sĩ Turk-Browne giải thích.
Hiện tại, nhóm nghiên cứu của ông Turk-Browne đang tìm hiểu vì sao não bộ không thể truy xuất những ký ức đầu đời này. Ông Turk-Browne đưa ra giả thuyết rằng ở giai đoạn sơ sinh, quá trình xử lý của não bộ có thể chưa cung cấp được các "từ khóa tìm kiếm" chính xác để truy xuất ký ức sau này, bởi cách ký ức được lưu trữ dựa trên trải nghiệm của trẻ khi đó.
Giai đoạn sơ sinh có ý nghĩa gì đối với cha mẹ?
Tiến sĩ Ghetti khuyến khích các bậc phụ huynh suy nghĩ về tác động của giai đoạn sơ sinh đối với con cái, ngay cả khi trẻ không thể nhớ lại những trải nghiệm từ thời điểm đó.
Ở độ tuổi này, trẻ hấp thụ một lượng kiến thức khổng lồ, bao gồm cả việc học ngôn ngữ thông qua liên kết âm thanh với ý nghĩa, bà Ghetti giải thích. Bà cũng cho biết trẻ sơ sinh dần hình thành kỳ vọng về các thành viên trong gia đình, đồng thời khám phá đặc điểm của đồ vật và thế giới xung quanh.
Phụ huynh có thể quan sát quá trình học hỏi này khi trẻ có phản ứng quen thuộc với những bài hát hoặc cuốn sách được lặp đi lặp lại. Tiến sĩ Davachi nhận định rằng điều này giúp trẻ ghi nhớ và phản ứng một cách tự nhiên hơn khi lớn lên.
“Việc lặp lại giúp tăng cường kết nối giữa cha mẹ và trẻ”, bà Davachi chia sẻ.
Theo quan điểm của bà Ghetti, dù không thể nhớ những ký ức đầu đời khi trưởng thành, nhưng những trải nghiệm này vẫn có tác động sâu sắc đến sự phát triển nhận thức và cảm xúc của trẻ.
“Điều này nhắc nhở các bậc cha mẹ rằng giai đoạn sơ sinh không phải là khoảng thời gian trống rỗng và trẻ đang học hỏi rất nhiều. Tạo cơ hội cho trẻ quan sát và khám phá có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng học tập sau này”, bà chia sẻ thêm.
Theo CNN
