Thân thế vị bác sĩ đặt tên cho hầu hết các tuyến đường, phổ cổ Hà Nội, được Bác Hồ tặng radio
Ông là thị trưởng người Việt đầu tiên và duy nhất của Hà Nội trong giai đoạn sau 1945, dù chỉ giữ chức 1 tháng nhưng ông đã đặt tên cho hầu hết các con phố ở Hà Nội.
Bác sĩ Trần Văn Lai (1894 - 1975) được nhớ đến là Thị trưởng người Việt đầu tiên và duy nhất của Hà Nội trong giai đoạn sau Cách mạng tháng Tám thành công (từ ngày 20/7/1945). Dù chỉ nắm chức Thị trưởng trong 1 tháng ngắn ngủi, bác sĩ Trần Văn Lai đã để lại dấu ấn đáng kể cho thành phố trong công cuộc đặt tên cho hầu hết các con phố ở Hà Nội.
Trước năm 1945, hầu hết những con phố ở Hà Nội đều mang tên của người Pháp hoặc hầu hết những người Việt có công với chính quyền thực dân. Khi lên nắm quyền, cụ Lai đã tiến hành một cuộc cải cách lớn, đổi tên hàng loạt con phố để khôi phục lại tinh thần dân tộc.
Cụ thể, đại lộ Boulevard Carnot được đổi tên thành đường Phan Đình Phùng, Boulevard Gambetta được đổi thành đường Trần Hưng Đạo, Henri D’Orleans thành Phùng Hưng, và Francis Garnier thành Đinh Tiên Hoàng. Đối với khu phố cổ, nơi các con phố vốn mang tên làng nghề truyền thống của đất kinh kỳ, cụ Lai đã trả lại những tên gọi bằng tiếng Việt như Hàng Đường (trước là Rue de Sucre), Hàng Than (Charbon), Hàng Quạt (Éventails), Hàng Đậu (Graines), Hàng Chĩnh (Vases), Hàng Bông (Coton)... Ngay cả những con phố đã bị thay tên Pháp như Hàng Trống (Jules Ferry), Hàng Chuối (Beylier), Hàng Hương (Joffre), Hàng Khay (Paul Bert) cũng được cụ trả lại tên gốc.
Hàng loạt các tên đường được đổi đều là tên những vị anh hùng dân tộc và danh nhân văn hóa. Cụ Lai đặt tên đường phố không hề ngẫu nhiên mà có sự sắp xếp rõ ràng. Khu vực trung tâm quanh hồ Gươm được đặt theo tên các vị vua như Ngô Quyền, Đinh Tiên Hoàng, Lý Thái Tổ, Lê Thái Tổ... Xa hơn, khu vực đường Trần Hưng Đạo là nơi tôn vinh các danh tướng thời Trần, với những con phố mang tên các vị tướng lừng danh như Vạn Kiếp, Bình Than, Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật. Ngay cả ngõ Tức Mạc, nằm trên đường Trần Hưng Đạo, cũng được đặt theo tên quê hương của dòng họ Trần.
Cụ Trần Văn Lai còn đặt tên cho nhiều con phố khác theo tên các nhà lãnh đạo khởi nghĩa chống Pháp, các nhà yêu nước, và những nhà thơ nổi tiếng như Hoàng Hoa Thám, Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Thái Học, Lương Ngọc Quyến, Nguyễn Trường Tộ, Đội Cấn, Phan Chu Trinh, Phan Bội Châu, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm...
Không chỉ là 1 vị Thị trưởng uy tín, sáng suốt, cụ Trần Văn Lai còn là người lương y đức độ. Trong suốt nhiều năm, những người dân nghèo có thể đến khám bệnh và nhận thuốc miễn phí từ cụ. Sau năm 1954, cụ Trần Văn Lai là một trong bốn nhân sĩ của Hà Nội được Bác Hồ tặng radio. Khi được mời ra giúp đỡ Chính phủ cách mạng, cụ đã được giao nhiệm vụ Thứ trưởng Bộ Thương binh - Xã hội (thời đó, Bộ trưởng là cụ Vũ Đình Tụng), sau đó, cụ còn đảm nhận vai trò Phó Chủ tịch Ủy ban hành chính Thành phố Hà Nội, cùng làm việc với Chủ tịch lúc bấy giờ là bác sĩ Trần Duy Hưng. Ngày nay, tên của ông được đặt cho 1 số con đường ở Hà Nội, Hải Phòng...
