Tại sao lại so sánh người đãng trí với ‘não cá vàng? ‘Não cá vàng’ có thực sự tồi tệ?
Nhiều người hay chỉ trích ‘não cá vàng’ với những người có trí nhớ và kĩ năng nhận thức kém nhưng thực tế trí nhớ cá vàng lại khác xa so với tưởng tượng.
Ở nhiều quốc gia, nhắc đến cá vàng người ta sẽ nghĩ ngay đến trí nhớ ‘3 giây’ đã trở thành huyền thoại của chúng, thậm chí còn so sánh người hay quên, đãng trí với 'não cá vàng'. Tuy nhiên, Giáo sư Culum Brown, một chuyên gia về nhận thức của cá đến từ Đại học Macquarie ở Sydney trong 1 nghiên cứu đã khẳng định rằng cá vàng cũng như hầu hết các loài cá khác có trí nhớ hoàn hảo về địa điểm, thậm chí là danh tính đồng loại của chúng.
Trong một loạt thử nghiệm, Giáo sư Brown phát hiện ra rằng cá vàng có thể nhớ đường đi qua lưới kéo mô phỏng trong vòng một năm. Cá vàng thường bị chỉ trích vì trí nhớ và kỹ năng nhận thức kém, nhưng Giáo sư Brown cho biết thực tế lại không như vậy. Cá vàng có khả năng ghi nhớ và học hỏi ấn tượng. Để làm nổi bật điểm này, Giáo sư Brown đã thiết kế một thí nghiệm để chứng minh cách cá học cách thoát khỏi nanh vuốt của tàu đánh cá.
Ông đặt cá vàng vào một bể có mô hình thu nhỏ của lưới kéo mà ông đã cắt một lỗ duy nhất để làm lối thoát cho chúng. Khi tiến hành thí nghiệm nhiều lần, ông nhận thấy con cá tìm thấy lỗ thoát hiểm nhanh hơn. Giáo sư Brown cho biết: 'Sau bốn hoặc năm lần thử nghiệm, về cơ bản chúng sẽ bơi bình tĩnh trước lưới. Và khi bơi được khoảng nửa đường xuống bể cá, chúng thực sự quay ngoắt lại và bơi thẳng qua lỗ. Và tôi chỉ nghĩ, trời ơi, điều này thật không thể tin được.' Điều đáng ngạc nhiên nhất là khi ông thả cá trở lại thiết bị sau 11 tháng, chúng vẫn có thể tìm thấy lỗ ngay lần thử đầu tiên.
Đây không phải là nghiên cứu duy nhất chứng minh rằng cá có trí nhớ tốt hơn nhiều so với những gì chúng ta vẫn nghĩ. Vào năm 2022, các nhà nghiên cứu từ Đại học Oxford đã huấn luyện chín con cá vàng bơi chính xác 70cm qua bể trước khi dừng lại để nhận phần thưởng.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng cá có thể sử dụng các sọc trên thành bể để lập bản đồ môi trường xung quanh theo cách tương tự như cá sử dụng đá và rong biển trong tự nhiên.
Tương tự như vậy, Giáo sư Brown chỉ ra rằng nhiều loài cá có thể quay trở lại nơi sinh sản của chúng mặc dù đã sống nhiều năm ngoài biển. Ví dụ, Vương quốc Anh là nơi sinh sống của loài cá hồi Đại Tây Dương, chúng đẻ trứng trong sỏi của các dòng suối nước ngọt dọc theo bờ biển phía tây Scotland. Sau khi nở, cá hồi con sẽ dành nhiều tháng đến nhiều năm ở vùng nước ngọt trước khi di chuyển ra biển. Cá hồi có thể sống ở biển tới sáu năm cho đến khi trưởng thành trước khi bơi ngược dòng suối vào mùa thu. Cá hồi có thể sống ở biển tới sáu năm cho đến khi trưởng thành trước khi bơi ngược dòng suối vào mùa thu.
Giáo sư Brown cho biết: 'Trên thực tế, nếu bạn phân tích kỹ hơn, hầu hết các hành vi của động vật đều được thích nghi và điều chỉnh thông qua quá trình học thuộc lòng.'
Giáo sư Brown lập luận rằng cá thậm chí còn có khả năng nhận ra nhau và ưu tiên chơi với những con cá mà chúng đã từng gặp trước đó. Ông nói thêm rằng, vì vậy quan điểm rằng trí nhớ của cá ngắn ngủi là hoàn toàn sai lầm.
