Bom ba càng là gì? Loại vũ khí thô sơ của quân đội Việt Nam khiến quân Pháp ‘kinh hồn bạt vía’
Bom ba càng sử dụng sức người, bất cứ ai ôm bom ba càng đều sẽ tử trận, vì vậy bom ba càng còn là biểu tượng của tinh thần “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh’.
Bom ba càng (cấu tạo theo nguyên lý đạn bom như đạn Bazoka, B40, B41 sau này), có dạng hình phễu, miệng phễu đường kính 22cm, có vành gang gắn ba càng sắt, mỗi càng dài 12 cm; đáy phễu là bộ phận gây nổ, gồm hạt nổ, kim hỏa và chốt hãm an toàn; bom được lắp vào một cây gậy gỗ dài 1,2 m.
Nguyên lý hoạt động của bom ba càng là phải dùng sức người để tạo thành lực nổ, người đánh bom phải là những chiến sĩ mưu trí, quả cảm, sẵn sàng hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ. Khi đánh bom, động tác phải dứt khoát, tay trái hoặc tay phải nắm nơi tiếp giáp đuôi bom và gậy, tay còn lại nắm chắc 2/3 của gậy, mặt bom chếch 45 độ về phía trước. Khi cách mục tiêu 2-3 m phải hạ bom ngang tầm vai, hai tay lao bom vào vị trí đã chọn, phải bảo đảm ba càng của bom cùng lúc chạm trên mặt phẳng mục tiêu.
Muốn hạ được xe cơ giới, xe tăng, xe bọc thép của địch với những tổn thất ít nhất về người thì phải đánh vào thành bên hông xe, dưới tháp pháo; xe half-track thì chọn thành xe phía giáp cửa lên xuống, sát buồng lái trên nơi gắn thùng nhiên liệu - để bộ phận gây nổ kích nổ chuẩn xác. Khi bom nổ sẽ gây ra áp lực cháy nổ rất lớn, sức ép 1 phần dội ngược lại phía sau, hất người đánh bom ra xa.
Tượng đài chiến sĩ ôm bom ba càng đánh Pháp năm 1946 - 1947.
Bom ba càng là bom tự tạo, số lượng không nhiều, mỗi đại đội khi đó chỉ có chừng 5-6 quả, nhưng chiến sĩ nào cũng xung phong để được đâm bom ba càng. Trong tất cả các chiến sĩ ôm bom ba càng đi đánh địch chỉ có 1 người còn sống, đó là ông Tống Bá Hiển bởi ông đã nhận bom nhưng phút cuối có lệnh không đánh nữa.
Bom ba càng gắn liền với cuộc chiến đấu 60 ngày đêm của quân và dân Thủ đô chống lại thực dân Pháp. Đầu năm 1946, khi vào Hà Nội, quân Pháp cho xe tăng 18 tấn có gắn đại bác 40 ly, xe bọc thép bánh hơi gắn đại bác 20 ly, trên các tháp pháo xe tăng, xe bọc thép đều bố trí súng đại liên; xe bọc thép bánh xích có hai tổ súng 12,7 ly và súng đại liên Brown đi cùng. Với những lực lượng cơ động, đột kích lợi hại của thực dân Pháp, quân ta phải cực kì khéo léo và mưu trí khi dùng bom ba càng.
Vào cuối tháng 10 đầu tháng 11/1946, tình hình ngày càng căng thẳng, quân Pháp đã có những hành động khiêu khích, gây hấn; xe tăng, xe bọc thép cơ động rầm rập trên các tuyến phố. Chúng còn cho máy móc san lấp chiến hào, chiến lũy, ụ súng của ta. Vì tránh không để chúng kiếm cớ gây chuyện làm cho tình hình thêm phức tạp, trong khi cần thời gian để chuẩn bị cho cuộc chiến lâu dài, quân dân ta đã hết sức kiềm chế trước những hành động khiêu khích của chúng. Cũng trong tháng 11, Cục Quân giới (Bộ Quốc phòng) cấp cho Mặt trận Hà Nội ngót 100 quả bom ba càng, hơn một nửa số bom này được dành cho Liên khu I, nơi có nhiều khả năng phát huy hiệu quả diệt xe cơ giới địch.
Tuy nhiên, sau này, bom ba càng đã không được sản xuất nữa bởi Bác Hồ đã ra chỉ thị sau những sự mất mát, hy sinh quá lớn của các chiến sĩ ôm bom. Những người nhận ôm bom ba càng hy sinh khi còn quá trẻ, người lớn tuổi nhất cũng chỉ ngoài 20 tuổi. Dù đã thấy trước sự hy sinh khi ôm bom ba càng lao vào xe tăng địch nhưng các chiến sĩ vẫn xung phong ra trận, không ai chịu nhường ai. Chính vì vậy, bom ba càng còn là biểu tượng cho tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.
Tượng đài "Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh" tại vườn hoa Hàng Đậu, Hà Nội
Hành động của các cảm tử quân là biểu tượng cho ý chí quật cường, thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước của đồng bào, chiến sĩ cả nước nói chung, quân, dân Thủ đô Hà Nội nói riêng và đó cũng là nỗi kinh hoàng của quân xâm lược.
