Danh tính giáo sư hàng đầu của ngành giáo dục Việt Nam, có học trò cũ là nhà giáo Nguyễn Ngọc Ký

Giáo sư - nhà giáo nhân dân Hoàng Như Mai sinh 1919 trong một gia đình trí thức quan lại tại phủ Lạng Thương tỉnh Bắc Giang nên ngay từ nhỏ, ông đã được học tiểu học tại trường Bưởi (Hà Nội). 

Năm 1939, GS. Hoàng Như Mai đỗ Tú tài Triết học rồi vào học tại trường Cao đẳng Y khoa Đông Dương. Tuy nhiên, không lâu sau ông lại quyết định bỏ trường Y, để vào giảng đường Đại học Luật. 

Năm 1943, ông nhận dạy giúp môn văn học Việt Nam và Văn học Pháp ở trường Trung học Tư thục Đông Hải, thị xã Hải Dương. Cũng từ đây, ông bén duyên với nghề giáo.

Trong kháng chiến, GS. Hoàng Như Mai được Tỉnh hội Việt Minh tỉnh Thái Bình cử làm hiệu trưởng Trường Trung học Chuyên khoa tư thục Phan Thanh, rồi sau đó làm hiệu trưởng Trường Sư phạm Việt Bắc. 

Hòa bình lập lại, ông đảm nhiệm chức hiệu trưởng Trường Sư phạm trung cấp Trung ương, sau đó dạy ở khoa Ngữ văn Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội. Với giáo trình Văn học Việt Nam từ 1945 đến 1960, Giáo sư  đã đặt những viên gạch đầu tiên cho việc nghiên cứu văn học Việt Nam sau Cách mạng Tháng Tám. 

Sau ngày giải phóng miền Nam, Giáo sư được mời thỉnh giảng ở ĐH Văn khoa Sài Gòn và đến năm 1980 Giáo sư  về dạy ở khoa Ngữ văn Trường ĐH Tổng hợp TP.HCM (nay là Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐH Quốc gia TP.HCM).

Không chỉ thế, GS. Hoàng Như Mai còn làm hiệu trưởng Trường THPT tư thục Trương Vĩnh Ký, hiệu trưởng danh dự Trường ĐH Dân lập Văn Hiến, Tổng Chủ biên bộ sách giáo khoa Văn học cấp ba và tham gia đào tạo trí thức cao cấp cho ngành. 

Hơn 20 năm, Giáo sư đảm nhiệm cương vị chủ tịch Hội Nghiên cứu và giảng dạy văn học TP.HCM. Giáo sư  là người giáo sư của nhiều thế hệ giáo sư, là một nhà văn hóa lớn, nhà viết kịch, diễn viên kịch, nhà thơ. 

Đã có biết bao thế hệ sinh viên, học sinh được Giáo sư đào tạo, nhiều người hiện đảm trách vị trí quan trọng trong bộ máy của Đảng và Nhà nước, nhiều người là GS ở các trường ĐH và cơ quan nghiên cứu, nhiều người trở thành các văn nghệ sĩ, nhà văn, nhà báo có tên tuổi.

Thầy đã được Chủ tịch nước phong hàm giáo sư năm 1982, phong tặng danh hiệu Nhà giáo nhân dân năm 1990 và trao tặng Huân chương Lao động hạng nhất năm 1995.

Trước đó, theo thông tin từ phía gia đình, giáo sư - nhà giáo nhân dân Hoàng Như Mai qua đời vào ngày 27/9/2013 do gặp tai nạn, hưởng dương 94 tuổi.