Vị giáo sư lừng danh - ‘cây đại thụ’ của nền Toán học Việt Nam, có sức ảnh hưởng lớn trên thế giới

GS. Hoàng Tụy (1927 -2019) quê ở Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam trong một gia đình nhiều đời khoa bảng. Ông là cháu nội của cụ Hoàng Văn Bảng, đỗ cử nhân và từng giữ chức Án sát sứ. Cha của GS. Hoàng Tụy là ông Hoàng Kỵ, từng làm quan dưới thời Duy Tân, Khải Định. Các anh em ông có bảy người đỗ đạt thì 5 người làm giáo sư đại học nổi tiếng.

Năm 1951, Hoàng Tụy học ở Trường khoa học cơ bản do Lê Văn Thiêm đứng lớp. Năm 1954, ông bắt đầu dạy toán tại trường Đại học khoa học, sau là Đại học Tổng hợp Hà Nội.

Tháng 8/1957, Hoàng Tụy được cử sang thực tập tu nghiệp 1 năm tại Trường Đại học Tổng hợp Lômônôxốp (Liên Xô). Sau vài tháng, ông có 2 công trình được công bố trên “Báo cáo Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô”. Tháng 3/1959, ông xuất sắc trở thành một trong hai người Việt Nam đầu tiên bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ khoa học Toán - Lý tại Đại học Lomonosov tại Moskva. 

Năm 1964, ông phát minh ra phương pháp “Lát cắt Tụy” (Tuy's cut) - cột mốc đầu tiên đánh dấu sự ra đời của một chuyên ngành toán học mới: Lý thuyết tối ưu toàn cục (global optimization).

Tháng 8/1997, Viện công nghệ Linköping (Thụy Điển) tổ chức một hội thảo quốc tế với chủ đề “Tìm tối ưu từ địa phương đến toàn cục” để tôn vinh giáo sư Hoàng Tụy - người đã có công trình tiên phong trong lĩnh vực tối ưu toàn cục và quy hoạch toán học tổng quát. Điều này cho thấy sức ảnh hưởng của ông đối với thế giới rất lớn. 

Tháng 9/2007, ông cùng nhà nghiên cứu Nguyễn Quang A, Phạm Chi Lan, Lê Đăng Doanh, Chu Hảo, Tương Lai, Phan Huy Lê, Trần Đức Nguyên, Trần Việt Phương thành lập Viện Nghiên cứu Phát triển IDS và ông đảm nhận chức Chủ tịch Hội đồng Viện.

Viện IDS là tổ chức mở, phi vụ lợi chuyên nghiên cứu các vấn đề liên quan đến các chính sách, chiến lược, kế hoạch phát triển cho các cơ quan nhà nước và các tổ chức kinh tế xã hội.

Tháng 12/2007, hội nghị quốc tế về “Quy hoạch không lồi” được tổ chức ở Rouen, Pháp để ghi nhận những đóng góp tiên phong của giáo sư Hoàng Tuỵ cho lĩnh vực này nói riêng và cho ngành Tối ưu Toàn cục nói chung.

Tháng 9/2011, giáo sư Hoàng Tụy vinh dự là người đầu tiên nhận được giải thưởng Constantin Caratheodory do Đại hội Quốc tế Tối ưu Toàn cục đề xướng cho những đóng góp tiên phong và nền tảng của ông trong lĩnh vực này. Chiều 14/7/2019, gia đình giáo sư Hoàng Tuỵ cho biết giáo sư qua đời lúc 15h30 tại Hà Nội, hưởng thọ 92 tuổi. 

Với trên 100 công trình khoa học có uy tín, tổng biên tập hai tạp chí Toán học ở Việt Nam và là ủy viên ban biên tập 3 tạp chí Toán học quốc tế, GS Hoàng Tụy là một nhà toán học, một nhà khoa học, một nhà giáo dục có uy tín hàng đầu ở nước ta. Ông đã được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I (1996); Giải thưởng Phan Châu Trinh (2010)…