Dòng họ được vua Lê Thánh Tông ban 8 chữ vàng: Được mệnh danh là lò tiến sĩ, có 18 người làm quan to
Đây là dòng họ hiếm hoi trong lịch sử Việt Nam có đến 18 người làm quan to. Thậm chí, vua Lê Thánh Tông cũng phải nể phục và ban cho dòng họ này 8 chữ vàng.
Theo ghi chép của cuốn Phong thổ Kinh Bắc thời Lê, làng làng Kim Đôi, xã Kim Chân, TP Bắc Ninh được mệnh danh là một trong những “lò tiến sĩ” của nước Việt. Trong đó, số lượng tiến sĩ của làng tập trung chủ yếu vào dòng họ Nguyễn với 18 vị.
Đền thờ 18 vị tiến sĩ họ Nguyễn làng Kim Đôi. Ảnh: Vietnamnet
Ông Nguyễn Nam Hùng, đời thứ 19 dòng họ Nguyễn cho biết, làng Kim Đôi xưa có tên gọi khác là Dủi Quan. Dủi xuất phát từ tên gọi của chính cái nghề dủi tôm, dủi cá của người dân trong làng. Còn Quan bắt nguồn từ sự nghiệp vẻ vang của những người con học hành đỗ đạt được bổ nhiệm làm quan trong triều chính.
Dựa theo gia phả dòng họ để lại, có gia đình ông Nguyễn Nung và bà Hoàng Thị Hay từng được mọi người vô cùng nể trọng khi sinh 7 người con thì có tới 5 người đỗ tiến sĩ và làm quan đại thần dưới triều vua Lê Thánh Tông.
Truyền thuyết kể lại, vào thế kỷ 15, cụ Nguyễn Nung đến sông Cầu làm ăn rồi dựng nhà. Sau đó, cụ Nung gặp cụ bà Hoàng Thị Hay và nên nghĩa vợ chồng. Vào khoa thi năm Bính Tuất 1466, con trai cụ Nung là Nguyễn Nhân Bỉ mới 17 tuổi và Nguyễn Nhân Thiệp mới 15 tuổi đều đỗ tiến sĩ. Sau đó, cả 2 được bổ nhiệm làm Thái Nguyên Tham Ngự và Lại Bộ Thượng Đông các Học sĩ.
Đến khoa thi năm Kỷ Sửu 1469, cụ Nguyễn Nhân Bồng cũng đỗ tiến sĩ và bổ nhiệm làm Lễ Bộ tả thị lang, hội viên Hội Tao Đàn nhị thập bát tú. Cụ Nguyễn Nhân Dư đỗ khoa Nhâm Thìn 1472, giữ chức Hiến Sát sứ và người em út là Nguyễn Nhân Đạc cũng đỗ tiến sĩ khóa Ất Mùi năm 1475, giữ chức Hàn lâm Viện Kiểm thảo.
Từ một gia đình nghèo hiếu học, 5 anh em họ Nguyễn đã làm rạng danh tổ tiên. Họ là những người đã đặt những viên gạch đầu tiên xây nên “làng Tiến sĩ” Kim Đôi, mang về cho quê hương 8 chữ vàng “Kim Đôi gia thế, chu tử mãn triều” do vua Lê Thánh Tông ban tặng.
Trải qua thời gian, truyền thống hiếu học khoa bảng luôn được người làng Kim Đôi phát huy. Theo ông Nguyễn Nam Hùng, hiện tại cả dòng họ đã có thêm 9 tiến sĩ và hàng chục thạc sĩ, hơn 100 người là cử nhân đại học.
