Bí ẩn gốc tích dòng họ ‘thủ lĩnh’, 1 trong tứ đại dòng họ của VN, bất ngờ danh tính thượng thủy tổ

Việt Nam có 54 dân tộc anh em, mỗi dân tộc có một nét đặc trưng riêng. Trong đó có 6 dân tộc có người mang họ Phạm. Đây cũng là dòng họ phổ biến thứ 4 của nước ta, chiếm khoảng 5,9% dân số, chỉ sau họ Nguyễn, Trần, Lê (số liệu năm 2022). Chữ Phạm theo tiếng Phạn cổ là chữ Pha hoặc chữ Pho, nghĩa là thủ lĩnh; còn theo Hán ngữ là chữ Phạm.

Họ Phạm tại Việt Nam tương đối lớn, có rất nhiều nhân tài, song tuyệt nhiên lại không có người họ Phạm nào làm vua. Họ Phạm nước ta có 2 nguồn gốc chính là từ cộng đồng tộc Việt trong Bách Việt của nước Văn Lang, Âu Lạc xưa; và từ các tỉnh miền Nam Trung Quốc di cư sang, được Việt hóa. Một số người họ mạc, họ Hà, họ Hoàng mang họ Mạc sau khi đổi họ.

Lịch sử nước ta ghi nhận người mang họ Phạm đầu tiên chính là Đô Hồ Đại Vương Phạm Tu, khai quốc công thân triều Tiền Lý. Ông đã phò trợ vua Lý đánh đuổi quân Lương vào năm 542, quân xâm lấn Lâm Ấp vào năm 543, sau này còn góp công dựng nên Nhà nước Vạn Xuân vào năm 544.

Nhưng theo thần phả, thần tích thì họ Phạm còn xuất hiện từ sớm hơn với những nhân vật như Nam Hải Đại Vương Phạm Hải, ba anh em Phạm Vĩnh giúp vua Hùng đánh giặt Thục, tướng quân Phạm Gia dưới thời An Dương Vương, Phạm Danh Hương chồng của Bát Nạn nữ tướng quân thời Hai Bà Trưng…

Các dòng họ Phạm ở Việt Nam không có một ông tổ duy nhất. Nhưng ban liên lạc họ Phạm Việt Nam đã đề nghị suy tôn Đô Hồ Đại Vương Phạm Tu làm Thượng Thủy tổ họ Phạm Việt Nam. Lý do được cho là vì ông là nhân vật họ Phạm đầu tiên trong lịch sử có công lao ghi vào sử sách. Hiện tại khu vực miếu Vực có thờ hai vị thân sinh của Đô Hồ Đại Vương Phạm Tu.