Nữ Bộ trưởng Giáo dục – Đào tạo duy nhất ở Việt Nam tính đến hiện tại, là cháu cụ Phan Châu Trinh
Nước ta có 13 người từng giữ chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo tính từ năm 1945 đến nay. Trong đó chỉ có duy nhất 1 người là nữ. Bà là ai và thân thế như thế nào?
Từ năm 1945 đến nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo của Việt Nam đã có 13 người từng giữ chức bộ trưởng. Điều đặc biệt, trong đó chỉ có duy nhất 1 người là phụ nữ. Bà là cái tên vô cùng quen thuộc với người dân Việt Nam, một nữ chính trị gia xuất sắc. Thế giới gọi bà là Madam Bình, người nổi tiếng với tấm ảnh “Khiêu vũ giữa bầy sói” – bà Nguyễn Thị Bình.
Ai cũng biết bà Nguyễn Thị Bình là một trong những nhà ngoại giao nổi bật của Việt Nam, tên tuổi gắn với Hiệp định Paris lịch sử. Nhưng ngoài lĩnh vực ngoại giao, bà Bình còn từng ghi dấu ấn trong mảng giáo dục.
Theo Trang thông tin điện tử Văn phòng Chủ tịch nước, bà Nguyễn Thị Bình (tên thường gọi: Nguyễn Thị Châu Sa) sinh ngày 26/5/1927, quê quán tại xã Điệu Quang, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Bà Bình sinh ra trong gia đình có truyền thống yêu nước, cha bà là ông Nguyễn Đồng Hợi, quê gốc tại Gò Nổi, Điện Bàn, Quảng Nam. Mẹ bà là bà Phan Thị Châu Lan, con gái của chí sĩ Phan Châu Trinh - một trong những nhà cách tân tư tưởng lớn đầu thế kỷ XX.
Bà Nguyễn Thị Bình tham gia cách mạng từ năm 1946, góp phần quan trọng trong cuộc kháng chiến chống thực dân và đẵng ngoại. Năm 1968, bà trở thành trưởng đoàn đàm phán của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tại Hội nghị Paris (1968 - 1973). Sau hiệp định Paris, bà đảm nhận vai trò Bộ trưởng Ngoại giao của Chính phủ Lâm thời từ tháng 1/1969 đến tháng 6/1976.
Sau khi đất nước thống nhất, bà Nguyễn Thị Bình được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo từ tháng 7/1976 đến tháng 6/1987. Trong quá trình công tác, bà đã đóng góp quan trọng vào việc cải cách giáo dục, xây dựng nền tảng giáo dục quốc gia.
Từ năm 1987, bà giữ chức Phó trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Đảng kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội. Năm 1992, bà được bầu làm Phó Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, giữ chức vụ này đến tháng 8/2002.
Nói thêm về giai đoạn bà Nguyễn Thị Bình giữ chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, bấy giờ nước ta chỉ vừa thống nhất hơn 1 năm, còn nhiều khó khăn. Giáo dục hai miền ngày ấy rất khác nhau. Nếu hệ thống giáo dục ở miền Bắc là 10 năm, phục vụ cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội thì ở miền Nam là 12 năm và có nhiều ảnh hưởng của nền giáo dục thực dân kiểu mới. Tại miền Nam, số người mù chữ trong vùng mới giải phóng lên đến 95%.
Bà Bình đối diện với nhiệm vụ quan trọng lúc đó là làm sao để nền giáo dục hai miền hòa nhập với nhau. Để giải quyết câu hỏi hóc búa này, nữ bộ trưởng đã đưa ra nhiều chủ trương, biện pháp. Trong vòng 2 năm, có 1,4 triệu người (chiếm 95% số người mù chữ do chế độ cũ để lại) đã được xóa mù chữ. Bà Bình giữ nguyên hệ thống giáo dục 12 năm, thu nhận toàn bộ thầy cô, từ mầm non đến đại học từng phục vụ trong nhà trường Mỹ - Ngụy trước đó. Ngoài ra, bà còn huy động nhân lực, vật lực từ hệ thống giáo dục miền Bắc đưa vào hỗ trợ miền Nam, đến những vùng mới giải phóng để phát triển giáo dục.
Đặc biệt, Bộ trưởng Nguyễn Thị Bình ngày ấy chú trọng phát triển, xây dựng các trường sư phạm đào tạo giáo viên mầm non, tiểu học, THCS. Với nhiều chủ trương, biện pháp sáng tạo, bà Bình đã đưa giáo dục ở miền Nam theo kịp đà phát triển giáo dục ở miền Bắc.
Ở đầu còn lại của đất nước, bà Bình chuyển tiếp hệ thống 10 năm sang 12 năm. Chỉ vài năm sau khi thống nhất, nước ta đã có một hệ thống giáo dục thống nhất cả về nội dung, phương pháp giảng dạy.
Một trong những đề xuất nổi tiếng của bà Bình là “Nhà nước và Nhân dân cùng làm” trong việc cải cách giáo dục. Trước tình cảnh kinh tế đất nước khó khăn, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thị Bình nghĩ ra nhiều chủ trương, biện pháp, chỉ đạo khéo léo giúp Nghị quyết 14 đạt được thành tựu to lớn, hóa giải những vấn đề hóc búa thời buổi sau thống nhất.
Với những đóng góp xuất sắc trong hoạt động ngoại giao và phát triển giáo dục, bà Nguyễn Thị Bình được ghi nhớ như một nhân vật lịch sử của Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của bà là biểu tượng cho tài năng, trí tuệ và tinh thần dân tộc bất khuất.
