Thị xã lâu đời nhất của Việt Nam: Tồn tại từ thời vua Hùng, sắp được lên thành phố trực thuộc tỉnh
Ở Việt Nam có một ngôi làng cổ lâu đời, được cho là xuất hiện từ thời Hùng Vương. Trải qua hàng nghìn năm, ngôi làng này ngày càng phát triển nhưng vẫn lưu giữ những giá trị lịch sử, văn hóa không thể pha lẫn.
Làng Phú Thọ là một ngôi làng cổ thuần nông của Việt Nam, nằm ven sông Hồng, với bề dày lịch sử kéo dài hàng nghìn năm. Theo truyền thuyết, vào thời Hùng Vương thứ 18, con trưởng của Bảo Quốc Công Đại tướng Ma Khê đã đưa một bộ phận cư dân họ Ma từ núi Đọi (huyện Cẩm Khê) đến định cư tại đây. Họ hòa nhập với cộng đồng dân cư sẵn có, tạo thành một khu vực được gọi là động Phú An.
Dưới các triều đại Đinh, Tiền Lê, Lý và Trần, tên gọi Phú An vẫn được duy trì. Mãi đến năm 1890, dưới thời vua Thành Thái (triều Nguyễn), động Phú An mới đổi tên thành làng Phú Thọ. Trải qua những biến động lịch sử, làng Phú Thọ phát triển mạnh mẽ và chính thức trở thành thị xã Phú Thọ vào ngày 5/5/1903. Ban đầu, thị xã chỉ có 6 phố và 2 khu dân cư, nhưng đến nay đã mở rộng thành 9 đơn vị hành chính (gồm 4 phường, 5 xã) với 62 khu dân cư, trên tổng diện tích 6.520ha.
Tính đến năm 2024, thị xã Phú Thọ đã tồn tại 121 năm, trở thành thị xã lâu đời nhất trong số 51 thị xã tại Việt Nam. Thị xã nằm cách thành phố Việt Trì khoảng 30km, giữ vị trí quan trọng trong vùng giao thoa giữa đồng bằng sông Hồng và khu vực trung du.
Bên cạnh bề dày lịch sử, thị xã Phú Thọ còn gắn liền với nhiều lễ hội truyền thống, trong đó nổi bật nhất là lễ hội đền Trù Mật. Quần thể đền Trù Mật - chùa Thắng Sơn được xây dựng từ năm Canh Ngọ 970, dưới triều vua Đinh Tiên Hoàng, và đã trải qua nhiều lần trùng tu. Đến năm 1999, nơi đây được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia. Ngoài ra, thị xã còn nổi tiếng với nhiều đặc sản địa phương như rau sắn, trám om kho cá, chè Phú Hộ, và các loại bánh truyền thống như bánh tai Phú Thọ, bánh tẻ Hà Thạch, bánh trung thu đặc trưng.
Theo quyết định của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về “Quy hoạch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050”, thị xã Phú Thọ dự kiến sẽ được nâng cấp lên thành phố vào năm 2030. Hiện tại, địa phương này là đô thị loại III và đang hướng đến tiêu chí đô thị loại II trong tương lai.
Về quy hoạch, thị xã Phú Thọ cùng với TP. Việt Trì và các huyện Lâm Thao, Tam Nông, Cẩm Khê, Thanh Ba, Phù Ninh sẽ đóng vai trò là trung tâm động lực phát triển kinh tế của tỉnh, tập trung vào các lĩnh vực công nghiệp, xây dựng, văn hóa lễ hội, dịch vụ và hành chính. Khu vực này sẽ tiếp tục thu hút đầu tư vào các tuyến hành lang kinh tế quan trọng dọc theo cao tốc Nội Bài - Lào Cai và cao tốc Bắc - Nam phía Tây. Đồng thời, các trung tâm đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng cũng sẽ được chú trọng phát triển.
Từ nay đến năm 2030, vùng liên huyện thuộc thị xã Phú Thọ còn được định hướng trở thành trung tâm phát triển công nghiệp, dịch vụ, đặc biệt là các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, đô thị, khu du lịch sinh thái, cũng như các lĩnh vực giáo dục, y tế và logistics của tỉnh.
