Nhà tư sản hiến hàng nghìn lượng vàng và nhà máy in tiền cho cách mạng, được đặt tên đường ở Hà Nội

Ông Đỗ Đình Thiện (1904 - 1972) có nguyên quán tại làng Noi nay thuộc Cổ Nhuế, Từ Liêm, Hà Nội. Ông sinh ra trong 1 gia đình có 4 anh em, bố mất sớm, mẹ ông 1 mình nuôi 4 anh em khôn lớn. Ban đầu, ông học chữ Nho sau chuyển sang học chữ Quốc ngữ ở trường Hàng Vôi (Hà Nội).

Năm 1926, ông Đỗ Đình Thiện tham gia phong trào bãi khóa để tang nhà yêu nước Phan Chu Trinh nên bị đuổi học, gia đình đã phải làm lại giấy khai sinh để đưa ông xuống Nam Định học tiếp.

Năm 1927, ông sang Pháp du học. Chỉ sau 1 năm, ông đã gia nhập Đảng Cộng sản Pháp. Cuối năm 1931, ông Đỗ Đình Thiện bị cảnh sát Pháp bắt và bị tòa án Toulouse kết án 4 tháng tù và bị trục xuất về Việt Nam do chuyển tài liệu bí mật của Đảng cho các thủy thủ người Việt mang về theo Đảng Cộng sản Đông Dương.

Nhà tư sản yêu nước Đỗ Đình Thiện. 

Năm 1932 sau khi trở về nước, ông kết hôn với bà Trịnh Thị Điền một nữ cộng sản tiền bối. Bà cũng là người có tinh thần sắt đá không kém cạnh bất kì nam nhân nào. Tháng 2/1931 khi bị mật thám bắt, chúng tra tấn bà dã man nhưng bà không mảy may lo sợ, không nhận mình là người cách mạng. Bà tuyệt thực 7 ngày để phản đối sự tra tấn với phụ nữ, ép địch phải đưa bà vào Bệnh viện Phủ Doãn để điều trị. Cuối cùng bà được thả do vì không tìm đủ chứng cứ. Sau khi được thả, bà tiếp tục hoạt động cách mạng, chịu trách nhiệm tiếp tế lương thực, thuốc men, tiền, giấy bút cho các đồng chí cách mạng bị giam ở Hỏa Lò, bí mật gửi cưa sắt để các đồng chí Nguyễn Lương Bằng, Văn Tạo cưa chấn song sắt vượt ngục vào đêm Noel năm 1931.

Dù đã được thả nhưng bà Trịnh Thị Điền vẫn bị mật thám theo dõi chặt chẽ. Để tránh bị phát hiện, Trung ương đồng ý để hai ông bà chuyển hướng hoạt động sang lĩnh vực kinh tế. Nhờ có học vấn cao lại sinh trưởng trong gia đình danh giá có truyền thống buôn bán, ông Đồ Đình Thiện đã chung vốn với bạn bè làm nghề buôn gỗ, còn bà Điền mở hiệu buôn tơ tằm ở phố Hàng Gai. Sự nghiệp của cả 2 ông bà từ đó cứ thế mà lên như diều gặp gió.

Bà Trịnh Thị Điền. 

Năm 1941, vợ chồng ông bà Thiện mua lại nhà máy dệt của ông Hương Ký - một tư sản nổi tiếng lúc đó ở Hà Nội, nhằm tạo ra những sản phẩm có giá thành thấp, chất lượng tốt để mở rộng và chiếm lĩnh thị trường. Ông Đỗ Đình Thiện còn mua cả 1 đồn điền với mục đích ủng hộ cách mạng, ông từng kể: “Nhận nhiệm vụ Đảng giao, vợ chồng tôi càng quyết tâm mua đồn điền Chi-nê với ý định sẽ chuyển nhà máy dệt về đây và nếu chiến tranh xảy ra sẽ là nơi che giấu cán bộ cách mạng. Lần thứ hai anh Cả Nguyễn Lương Bằng gặp tôi qua đồng chí Vũ Đình Huỳnh. Anh giả vờ làm người buôn tơ đến thẳng cửa hàng 54 Hàng Gai và tôi đã chuyển cho Đảng số tiền ba vạn đồng Đông Dương”.

Trong suốt cuộc đời của mình, vợ chồng ông Đỗ Đình Thiện đã có rất nhiều đóng góp to lớn cho cách mạng Việt Nam. Vợ chồng ông đã hiến dâng hầu hết tài sản của mình cho cách mạng.

Sau cách mạng tháng 8/1945, chính quyền cách mạng còn non trẻ, rơi vào tình thế “Ngàn cân treo sợi tóc”. Chính phủ đã ban hành sắc lệnh đặt ra “Qũy độc lập” tổ chức “Tuần lễ vàng” để thu nhận các món tiền và đồ vật mà nhân dân sẵn lòng ủng hộ giúp Chính phủ củng cố nền độc lập quốc gia. Gia đình ông Đỗ Đình Thiện khi đó đã đóng góp vào “Qũy Độc lập” 100 nghìn Đông Dương và 100 lạng vàng (trong khi cả nước mới quyên góp được 300 lạng vàng). Ông Đỗ Đình Thiện còn mua đấu giá bức tranh chân dung Chủ Tịch Hồ Chí Minh do họa sỹ Nguyễn Sáng vẽ với giá 1 triệu đồng Đông Dương (tương đương 2000 lạng vàng). Sau khi mua được, ông bà đã tặng cho UBND TP. Hà Nội.

Trước những khó khăn về tài chính của chính quyền non trẻ mới thành lập, ngân quỹ trống rỗng. Để có nhà máy in tiền, giải quyết lớn về khó khăn tài chính của chính quyền cách mạng, ông bà Đỗ Đình Thiện đã tự bỏ tiền ra mua Nhà máy in Taupin của người Pháp để hiến cho cách mạng và Bộ Tài chính làm cơ sở in tiền của nhà nước ta trong thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.

Với những đóng góp to lớn cho cách mạng, năm 1950, 2 vợ chồng ông bà Thiện được tặng thưởng Huân chương kháng chiến hạng Nhì. Đây cũng là 1 trong 2 gia đình tư sản duy nhất ở Việt Nam bên cạnh gia đình nhà tư sản Trịnh Văn Bô được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân chương và do Chủ tịch Hồ Chí Minh đích thân trao tặng. Năm 1991, bà Trịnh Thị Điền được Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trao tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất. Năm 2008 ông Đỗ Đình Thiện được truy tặng Huân chương Hồ Chí Minh. Cả hai đều được tặng Kỷ niệm chương “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Tên của ông Đỗ Đình Thiện cũng được đặt cho 1 con đường ở quận Nam Từ Liêm, Hà Nội hiện nay.