Giao tranh ác liệt ở Syria, nguy cơ nội chiến tương tàn có thể tái bùng nổ như thời chính quyền Assad
Một cuộc phục kích nhằm vào đội tuần tra an ninh Syria của các tay súng trung thành với cựu Tổng thống Bashar al-Assad đã leo thang thành giao tranh ác liệt, khiến hơn 1.000 người thiệt mạng trong vòng 4 ngày, theo ước tính của một tổ chức giám sát xung đột.
Vụ tấn công hôm 6/3 gần thành phố cảng Latakia đã khơi lại vết thương của cuộc nội chiến kéo dài 13 năm tại Syria, đồng thời châm ngòi cho làn sóng bạo lực nghiêm trọng nhất kể từ tháng 12 năm ngoái, thời điểm lực lượng nổi dậy do nhóm Hồi giáo cực đoan Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu lật đổ chính quyền Tổng thống Assad.
Chiến dịch phản công nhằm vào lực lượng trung thành với ông Assad tại khu vực ven biển chủ yếu là người Alawite đã khiến nhiều thành phố và thị trấn rơi vào cảnh hỗn loạn. Các tổ chức nhân quyền báo cáo hàng chục vụ sát hại nhằm trả thù, khi các phần tử Hồi giáo dòng Sunni tấn công cộng đồng thiểu số này, bất chấp việc họ có tham gia phong trào nổi dậy hay không.
Nguyên nhân bùng phát bạo lực?
Căng thẳng gia tăng kể từ khi Tổng thống Assad bị lật đổ, với hàng loạt cuộc tấn công sắc tộc nhằm vào người Alawite – cộng đồng từng nắm quyền kiểm soát Syria suốt hơn 50 năm dưới thời ông Assad. Các cuộc tấn công vẫn tiếp diễn bất chấp những cam kết từ tổng thống lâm thời Syria rằng các nhà lãnh đạo mới của đất nước sẽ định hình một tương lai chính trị cho Syria, bao gồm và đại diện cho tất cả các cộng đồng của quốc gia này.
Trong cuộc phục kích, các tay súng Alawite ủng hộ ông Assad đã áp đảo lực lượng an ninh chính phủ và sau đó chiếm quyền kiểm soát Qardaha, quê hương của ông Assad, trong bối cảnh Damascus gấp rút điều quân tiếp viện.
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng, Đại tá Hassan Abdel-Ghani, tuyên bố hôm 9/3 rằng lực lượng an ninh đã giành lại quyền kiểm soát khu vực và sẽ tiếp tục truy lùng các thủ lĩnh của phong trào nổi dậy.
Tuy nhiên, bất chấp lời kêu gọi của chính quyền về việc chấm dứt kích động xung đột sắc tộc, giao tranh vẫn leo thang nghiêm trọng, khiến nhiều dân thường thiệt mạng.
Ai là nạn nhân?
Phần lớn nạn nhân dường như là người Alawite – cộng đồng chủ yếu sinh sống tại các tỉnh ven biển như Latakia và Tartous. Các tổ chức nhân quyền ước tính hàng trăm dân thường đã thiệt mạng.
Người Alawite là một nhánh của Hồi giáo Shia và từng là lực lượng nòng cốt trong chính quyền Assad tại quốc gia có đa số dân theo Hồi giáo Sunni.
Phe đối lập coi chế độ Assad là chính quyền thiên vị người Alawite, trao đặc quyền cho cộng đồng này. Khi nội chiến leo thang, các nhóm vũ trang trỗi dậy khắp Syria, xem người Alawite là đồng minh của ông Assad cũng như các đối tác quân sự quan trọng của ông – Nga và Iran.
Chính phủ lâm thời mới của Syria hiện do người Hồi giáo Sunni lãnh đạo. Tổng thống lâm thời Ahmad Al-Sharaa, cựu thủ lĩnh nhóm HTS, cam kết sẽ chuyển đổi đất nước sang một hệ thống chính trị đại diện cho bức tranh đa sắc tộc và tôn giáo của Syria thông qua một cuộc bầu cử công bằng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến hoài nghi về tính khả thi của lời hứa này.
Hiện vẫn chưa có nhiều thông tin về phong trào nổi dậy của người Alawite – lực lượng gồm các tàn dư từ mạng lưới quân đội và tình báo của ông Assad, cũng như chưa rõ họ có nhận được sự hậu thuẫn từ nước ngoài hay không.
Vì sao người Alawite trở thành mục tiêu?
Theo Tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria (SOHR), 745 dân thường đã thiệt mạng, chủ yếu do trúng đạn trong các cuộc tấn công. Ngoài ra, 125 thành viên thuộc lực lượng an ninh chính phủ và 148 tay súng thuộc các nhóm vũ trang trung thành với cựu Tổng thống Assad cũng bị giết. Tổ chức này cho biết, điện và nước sinh hoạt bị cắt trên diện rộng xung quanh Latakia.
Trong khi đó, Chiến dịch Syria và Mạng lưới Nhân quyền Syria (SNHR), 2 tổ chức vận động chống chính quyền Assad, cáo buộc cả lực lượng an ninh chính phủ lẫn các tay súng thân Assad đã "thực hiện các vụ hành quyết hàng loạt và sát hại có hệ thống".
SNHR ước tính 100 thành viên thuộc lực lượng an ninh chính phủ đã thiệt mạng hôm 6/3, trong khi 125 trong số khoảng 140 dân thường bị sát hại vào cuối tuần, phần lớn được cho là các vụ giết người trả thù.
Liệu Damascus có thể khôi phục ổn định sau các cuộc giao tranh?
Chính quyền Damascus đang chật vật hòa giải với những người hoài nghi về chính phủ Hồi giáo của mình, cũng như với chính quyền do người Kurd lãnh đạo ở phía đông bắc và cộng đồng Druze ở miền nam. Tổng thống lâm thời Ahmad Al-Sharaa đã vận động hành lang nhằm thuyết phục Mỹ và châu Âu dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, mở đường cho quá trình phục hồi kinh tế, giúp hàng triệu người Syria thoát khỏi cảnh nghèo đói và tái thiết đất nước.
Tuy nhiên, Washington và các nước châu Âu lo ngại rằng việc dỡ bỏ trừng phạt trước khi Syria chuyển đổi sang một hệ thống chính trị toàn diện có thể khiến đất nước rơi vào giai đoạn cai trị độc tài mới.
Trong bài phát biểu cuối tuần qua, ông Al-Sharaa kêu gọi người dân Syria và cộng đồng quốc tế đảm bảo trách nhiệm giải trình đối với bất kỳ ai gây tổn hại đến dân thường và ngược đãi tù nhân, điều từng phổ biến dưới thời ông Assad.
Đổ lỗi cho tàn dư của chính quyền cũ và một số thế lực nước ngoài hậu thuẫn họ là nguyên nhân dẫn đến bạo lực, nhà lãnh đạo Al-Sharaa cũng đã thành lập một ủy ban điều tra, chủ yếu gồm các thẩm phán, để xem xét các vụ đụng độ.
Trong một tuyên bố 9/3, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio kêu gọi chính quyền Syria “bắt những đối tượng gây ra các vụ thảm sát này”. Ông Rubio khẳng định Mỹ “sát cánh cùng các cộng đồng tôn giáo và sắc tộc thiểu số của Syria, bao gồm người Kitô giáo, Druze, Alawite và Kurd”.
Theo AP News
