Vị giáo sư khởi thủy cho khảo cổ học Việt Nam: Nhà Hà Nội học đích thực, được đặt tên cho cả 1 phố

GS. Trần Quốc Vượng (1934-2005) là một nhà sử học, nhà nghiên cứu văn hóa, nhà giáo dục nổi tiếng của Việt Nam. Ông tốt nghiệp thủ khoa cử nhân Sử - trường Đại học Văn khoa Hà Nội và được giữ lại làm giảng viên của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.

Cùng với GS. Hà Văn Tấn – 1 trong “tứ trụ” của nền sử học Việt Nam, GS. Trần Quốc Vượng là 1 trong những người khởi thủy cho khảo cổ học Việt Nam.

Trong suốt sự nghiệp của mình, GS.Trần Quốc Vượng đã dành trọn tâm huyết cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu lịch sử. Ông đã đào tạo ra nhiều thế hệ học trò ưu tú, trong đó có nhiều người đã trở thành những nhà sử học nổi tiếng của Việt Nam.

Ông còn được nhiều người biết đến như “Nhà Hà Nội học” đích thực khi có hàng trăm bài báo, hàng chục cuốn sách về Hà Nội, tiêu biểu phải kể đến: “Địa lý lịch sử miền Hà Nội” (trước thế kỷ XI), “Trên mảnh đất Cổ Loa lịch sử”, “Giải ảo hiện thực về xứ Đống Đa và gò Đống Đa”, “Hà Nội - vị trí địa lý và chiều sâu lịch sử”, “Hà Nội truyền thống và hiện đại, tinh hoa ngàn xưa với công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa hôm nay”, “Hà Nội - Việt Nam” 100 năm giao thoa văn hóa Đông-Tây, Nam-Bắc (Lý luận và thực tiễn)”, “Trên mảnh đất ngàn năm văn vật”...Các công trình này của ông đã góp phần quan trọng vào việc làm sáng tỏ những vấn đề lịch sử quan trọng của Việt Nam.

Với những đóng góp to lớn với nền sử học nước nhà, năm 1980, ông Trần Quốc Vượng được phong hàm Giáo sư, năm 1990 ông nhận danh hiệu Nhà giáo ưu tú. Năm 1997, ông được ruy tặng Huân chương Lao động hạng Nhất. Năm 2012, ông được Chủ tịch nước Trương Tấn Sang ký quyết định truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt IV về khoa học công nghệ Việt Nam. Tên tuổi của GS.Trần Quốc Vượng không chỉ vang danh nước nhà mà trên thế giới, GS. Trần Quốc Vượng cũng đã đạt được những thành tựu đáng kể. Theo đó, ông được Trung tâm tiểu sử quốc tế Cambridge (Vương quốc Anh) bầu chọn là 1 trong 2000 tác giả xuất chúng của thế kỷ XX trong các lĩnh vực Sử học, Khảo cổ học, Dân gian học, Văn hóa học. Năm 2000, ông được viện Tiểu sử học ở Bắc Carolina (Mỹ) bầu chọn là nhân vật của năm.

Ngày 8/8/2005, GS. Trần Quốc Vượng qua đời sau thời gian chống trọi với bệnh tật là 1 sự mất mát lớn đối với nền sử học Việt Nam. Dù vậy, tên tuổi của ông vẫn còn mãi với khoa học lịch sử với tư cách là những người đầu tiên xây dựng tên tuổi của nền sử học Việt Nam. Để ghi nhớ những công lao to lớn của ông, tên Trần Quốc Vượng được đặt cho 1 tuyến phố ở quận Cầu Giấy, Hà Nội.