Con người không phải là sinh vật duy nhất có chu kỳ kinh nguyệt - một số loài động vật cũng có, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa chắc chắn tại sao.
Chu kỳ kinh nguyệt đóng vai trò thiết yếu trong quá trình sinh sản của con người. Tuy nhiên, hầu hết các loài động vật khác không có kinh nguyệt. Một số loài khác cũng có chu kỳ kinh nguyệt và mục đích tiến hóa của hiện tượng chảy máu định kỳ là gì?
Theo Deena Emera , một nhà sinh vật học tiến hóa tại Viện nghiên cứu lão khoa Buck, các nhà khoa học biết khoảng 15 loài động vật có vú có chu kỳ kinh nguyệt. Hầu hết trong số này là động vật linh trưởng, bao gồm cả họ hàng gần nhất còn sống của con người là tinh tinh ( Pan troglodytes ) và tinh tinh lùn ( Pan paniscus ). Các nhà khoa học cũng đã phát hiện ra chu kỳ kinh nguyệt ở một số loài dơi, chuột chù voi và gần đây nhất là chuột gai ( Acomys cahirinus ).
Emera nói với Live Science rằng vì những loài động vật này không có quan hệ họ hàng gần nên đặc điểm này có thể đã tiến hóa theo hướng hội tụ, nghĩa là phải có một số lợi ích tiến hóa nào đó.
Ngoài những loài vật này, còn có những loài động vật khác thỉnh thoảng chảy máu qua cơ quan sinh sản của chúng. Những người chủ của những chú chó chưa triệt sản có thể biết đến trải nghiệm không may khi tìm thấy máu trên chiếc ghế dài yêu thích của mình và nhận ra thú cưng của họ đã động dục. Tuy nhiên, tình trạng chảy máu mà chó trải qua đến từ một nguồn khác so với động vật đang có kinh nguyệt.
Ở những động vật bị chảy máu khi động dục, sự gia tăng hormone estrogen trong khi động vật đang sinh sản khiến các mạch máu bên trong âm đạo giãn ra. Điều này dẫn đến một lượng nhỏ máu rò rỉ ra khỏi mạch máu và bị đẩy ra ngoài.
Ở động vật có kinh nguyệt, chu kỳ kinh nguyệt xảy ra do estrogen và một loại hormone thứ hai gọi là progesterone . Các hormone bổ sung cũng tham gia vào quá trình trưởng thành và giải phóng trứng trước khi có kinh nguyệt
Progesterone là một loại hormone cần thiết để duy trì thai kỳ, và ở động vật có kinh nguyệt, nó bắt đầu tăng trước khi động vật mang thai. Và trước khi sự gia tăng đó xảy ra, sự gia tăng estrogen khiến niêm mạc tử cung dày lên và các mạch máu mới phát triển. Sau đó, khi trứng được giải phóng, progesterone bắt đầu tăng khi estrogen giảm. Nếu không có thai, mức progesterone của con cái sẽ giảm xuống, và các mạch máu mới hình thành và các mô mới khác sẽ bong ra dưới dạng máu kinh nguyệt và các mảnh mô. Ở động vật có vú không có kinh nguyệt, mức progesterone chỉ bắt đầu tăng sau khi con cái mang thai, Emera cho biết.
Đối với Emera, sự khác biệt này rất thú vị theo góc nhìn tiến hóa. "Câu hỏi thực sự không phải là 'Tại sao chúng ta có kinh nguyệt?'" Emera nói. "Câu hỏi là 'Tại sao chúng ta chuẩn bị tử cung cho việc mang thai trước khi chúng ta mang thai.
Không ai chắc chắn câu trả lời là gì. Nhưng theo Emera, nó có thể liên quan đến thực tế là các loài động vật có kinh nguyệt đều sinh ra những đứa con. Con người, linh trưởng, dơi và chuột chù voi thường chỉ sinh một con tại một thời điểm, trong khi chuột gai chỉ có từ một đến bốn con ít hơn nhiều so với hầu hết các loài chuột .
Động vật có kinh nguyệt cũng có thời gian mang thai dài hơn, hay "thời kỳ mang thai" so với những loài không có kinh nguyệt. Ví dụ, chuột gai có thời gian mang thai gần gấp đôi so với những loài chuột khác. Vì những loài động vật này dành quá nhiều thời gian và năng lượng cho rất ít con non, nên điều quan trọng là con non của chúng phải sống sót.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, khi niêm mạc tử cung được biến đổi để mang thai, nó có thể phát hiện ra các tín hiệu hóa học do phôi giải phóng, làm tăng hoặc giảm cơ hội làm tổ thành công của phôi . Các tín hiệu hóa học này phản ánh các khía cạnh về khả năng sống của phôi . Bước đảm bảo chất lượng này xảy ra ở tất cả các loài động vật có vú, nhưng ở những động vật có kinh nguyệt hình thành niêm mạc trước, nó xảy ra sớm hơn nhiều.
Robert Martin , một nhà sinh học tiến hóa đã nghỉ hưu và là khách mời học thuật tại Đại học Zurich, cho rằng kinh nguyệt cũng có thể đóng vai trò trong việc lưu trữ tinh trùng. Ví dụ, loài dơi có thể lưu trữ tinh trùng trong đường sinh sản của chúng tới 200 ngày trước khi thụ tinh, và con người đã được ghi nhận là lưu trữ tinh trùng tới chín ngày trong đường sinh sản.Tuy nhiên, khi tinh trùng tồn tại quá lâu, chúng bắt đầu phân hủy, điều này có thể gây ra các vấn đề về nhiễm sắc thể nếu chúng thụ tinh với trứng, Martin nói với Live Science. Ông đưa ra giả thuyết rằng việc bong lớp niêm mạc tử cung cho phép động vật loại bỏ tinh trùng cũ này và tạo không gian cho tinh trùng mới, khỏe mạnh hơn.
Có những lý thuyết khác về lý do tại sao kinh nguyệt xảy ra, nhưng không có bằng chứng cụ thể nào cho lý thuyết này hơn lý thuyết khác. Martin cho biết cần phải tiến hành nhiều nghiên cứu hơn về kinh nguyệt, ở cả người và động vật khác.
