Vị trạng nguyên duy nhất ‘cả gan’ từ chối lấy công chúa, tên được đặt cho 1 con đường ở Hà Nội
Đỗ trạng nguyên được vua ban thưởng và ngỏ ý gả công chúa cho nhưng vị trang nguyên này đã nhất quyết từ chối vì 1 lý do bất ngờ khiến vua không hài lòng.
Trong lịch sử phong kiến Việt Nam, có một vị trạng nguyên từng gây xôn xao triều đình khi từ chối lấy công chúa làm vợ. Đó là Đặng Công Chất, trạng nguyên khoa Tân Sửu, niên hiệu Vĩnh Thọ thứ 4 (1661), thời vua Lê Thần Tông.
Đặng Công Chất sinh năm 1622, quê ở làng Phù Đổng, huyện Tiên Du, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc (nay thuộc xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội). Ông vốn họ Trần, dòng dõi Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Ông là người có tài kiêm văn võ, nội trị, ngoại giao và cũng là người có đạo đức, trung trực, liêm khiết.
Năm 1661 sau khi ông đỗ trạng nguyên, vua đã ngỏ ý muốn gả công chúa cho, tuy nhiên Đặng Công Chất nhất quyết từ chốt. Lý do ông từ chối là do ở quê đã có vợ, điều này khiến vua không hài lòng, cho rằng ông là người vô lễ, không biết ơn vua. Một năm sau, vua điều ông đi dẹp loạn ở Nghệ An rồi được cử làm Đốc thị xứ ấy.
Vài năm sau, Đặng Công Chất được vua triệu về kinh và cử làm Hàn Lâm Viện thị giảng. Trong thời gian này ông đã tham gia biên soạn Đại Việt sử ký tục biên do Tham tụng Phạm Công Trứ chủ biên. Tháng 3 năm Ất Tỵ ông được thăng chức Hữu thị lang Bộ Công. Ông cùng các quan Hồ Sĩ Dương và Đào Công Chính biên tập cuốn Trùng san Lam Sơn thực lục.
Năm 1682, Đặng Công Chất được vua thăng chức Binh Bộ Thượng Thư, tuy nhiên chỉ hơn nửa năm sau khi nhậm chức, ông mất. Vua lấy làm thương tiếc, đặt tên hiệu là Trung Túc, tặng chức Lại bộ Thượng thư, Thiếu Bảo và tước Khánh Xuyên Bá.
Hiện nay, đền thờ ông Đặng Công Chất đang nằm ở xóm Dậu, thôn Phù Đổng II, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội. Tên của ông cũng được đặt cho 1 con đường dài 1.900m nằm trên tuyến đường Yên Viên, Đình Xuyên, Phù Đổng, Gia Lâm.
