Dòng họ tài giỏi bậc nhất Việt Nam, tên tuổi lưu danh sử sách, 2 lần thoát đại nạn nhờ ‘trời giúp’
Trong số các dòng họ khoa bảng nổi tiếng ở Việt Nam, dòng họ này có vị trí vô cùng vững vàng. Trong lịch sử nước ta, hiếm có họ nào đạt được kỳ tích như họ.
Dòng họ Ngô ở Vọng Nguyệt, Tam Giang, Yên Phong, Bắc Ninh là một trong tứ lệnh tộc nổi tiếng về khoa bảng ở vùng Kinh Bắc. Năm xưa, nhà sử học Phan Huy Chú từng phải viết về họ Ngô này như sau: “Làng Vọng Nguyệt ở huyện Yên Phong có họ Ngô kể từ Ngô Ngọc đỗ chính bảng đời Hồng Đức, rồi năm đời đỗ Tiến sỹ liên tiếp thực là xưa nay hiếm có”.
Cho đến nay, họ Ngô vẫn là dòng họ duy nhất “ngũ đại liên trúng” (5 đời liên tiếp đỗ đại khoa). Nhưng đó là chỉ tính chi trưởng, còn nếu tính cả chi thứ thì phải đến 10 đời.
Họ Ngô vùng Bắc Ninh này chẳng những học giỏi mà còn được “trời giúp”. Chuyện kể rằng xưa kia có một thầy địa lý người Tàu đến ở tạm tại làng Vọng Nguyệt. Hàng ngày ông đi khắp làng rao câu sấm: “Sừng trâu, bầu giác, vườn quýt, ao Lác. Ai có tiền, có bạc thì lão bán cho”.
Mọi người ai cũng ngó lơ ông cụ này, chỉ có cụ tổ họ Ngô chú ý và mời vào tiếp đãi. Ăn uống xong, thầy địa lý tiết lộ: “Ở đây có một khu đất tốt, nếu dùng nó làm nhà thờ họ thì sau này con cháu nhất định khởi đạt, vinh hiển nhiều đời. Mảnh đất này nếu không gặp được người hữu phước thì cũng chỉ như mảnh đất thường mà thôi”.
Năm 2015, nhà thờ 5 tiến sĩ họ làng Vọng Nguyệt được xếp hạng di tích quốc gia. Ảnh: Vietnamnet
Nghe lời thầy địa lý, cụ tổ họ Ngô đã lập nhà thờ họ ở khu đất đó. Điều kỳ lạ là cũng từ đấy con cháu dòng họ này thi cử đỗ cao, được làm quan lớn. Trong gia phả họ Ngô có chép lại lời sấm truyền này, nhưng nó có phải nguồn cơn giúp dòng họ đỗ đạt cao hay không thì không ai dám khẳng định.
Nói đến họ Ngô ở làng Vọng Nguyệt còn phải nói đến 2 lần thoát chết nhờ “trời giúp”. Lần đầu tiên diễn ra vào thế kỷ 16. Bấy giờ con cụ Ngô Ngọc là Ngô Nhân Hải (đỗ Đệ nhị giáo tiến sĩ xuất thân – Hoàng giáp năm 1508) và Ngô Văn Tổng. Họ đều liên quan vụ mưu phản nổi tiếng cướp ngôi vua.
Khi vua đến Lam Kinh đi lễ, Ngô Nhân Hải đã mạo danh vua ra ngự triều, sau đó bị phát hiện và bắt giam. Ngô Nhân Hải bị kết tội phản nghịch, tru di tam tộc. Tuy nhiên, vì không có bằng chứng nên cuối cùng triều đình lại không thể làm gì ông.
Ít lâu sau, Thân Duy Nhạc và Ngô Văn Tổng lại tạo phản, tham gia phong trào nông dân nổi dậy. Ngô Nhân Hải bị tố giác, cho rằng phải bị tru di tam tộc theo em trai. Nhưng chính Ngô Nhân Hải đã đứng ra tự biện hộ cho mình, thành công thoát án tử.
Câu chuyện thứ hai liên quan đến cháu nội cụ Ngô Ngọc là Ngô Nhân Trừng. Vào thời nhà Mạc, Ngô Nhân Trừng đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân – Hoàng giáp. Ông là vị cận thần của vua Mạc Mậu Hợp. Khi vua Mạc bỏ chạy lên Cao Bằng, Ngô Nhân Trừng cũng đi theo phò tá, sau đó bị nhà Lê bắt sống ở đất Lâm Tiên.
Khi được Trịnh Tùng khuyên nên đầu hàng, Ngô Nhân Trừng quyết giữ chữ “Nghĩa”, quyết định quyên sinh. Vua Lê tức giận lệnh cho con cháu họ Ngô từ đây vĩnh viễn không được đi thi, nhận tội theo nhà Mạc. Đến năm 1607, một vị quan đã dâng sớ xin tha cho họ Ngô và được vua đồng ý. Cũng trong năm đó, Ngô Nhân Triệt (con trai Ngô Nhân Trừng) đi thi và đỗ tiến sĩ.
