Người duy nhất trong Tam Quốc khiến Gia Cát Lượng cúi đầu nhận thua, Lưu Bị trăm phương ngàn kế chiêu mộ
Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, Gia Cát Lượng tài giỏi như vậy vẫn phải ngậm ngùi nhận thua trước người này. Ông cũng chính là nhân vật mà Lưu Bị tốn nhiều công sức để chiêu mộ.
Gia Cát Lượng (Khổng Minh) là một trong những nhân vật kiệt xuất thời Tam Quốc. Ông am hiểu nhiều lĩnh vực, từ chính trị, quân sự, ngoại giao đến phong thủy, giáo dục… Hậu thế đánh giá, hiếm có nhân vật nào lại toàn diện như Gia Cát Lượng. Vị quân sư đại tài đóng góp rất lớn vào quá trình xây dựng nhà Thục Hán của Lưu Bị.
Ấy thế mà còn có một cái tên rất được Gia Cát Lượng nể trọng. Người đó khiến ông và Lưu Bị hao tâm tổn sức mới chiêu mộ nổi. Khi nói về đối phương, Gia Cát Lượng nhận xét: “Về bản lĩnh bày mưu tính kế, Lượng thua xa Tử Sơ”. Nhân vật Tử Sơ có thể không nổi tiếng bằng Gia Cát Lượng, nhưng tài năng thì không hề kém cạnh.
Lưu Ba (Tử Sơ) là một nhân vật kiệt xuất thời Tam Quốc, nổi danh không chỉ bởi tài năng mà còn vì tính cách kiêu ngạo. Xuất thân từ một gia đình danh giá ở Nam Linh Lăng (Kinh Châu), ông nội là Lưu Diệu – Thái thú Thương Ngô, còn cha là Lưu Tường – Thái thú Giang Hạ. Ngay từ nhỏ, Lưu Ba đã thể hiện trí tuệ hơn người, nhưng thái độ ngạo mạn khiến ông thường tỏ ra coi thường người khác.
Năm 18 tuổi, Lưu Ba được bổ nhiệm làm Chủ Bộ tại Kinh Châu. Tuy nhiên, ông không ưa Lưu Bị và luôn từ chối kết giao, thậm chí còn cự tuyệt khi Lưu Bị gửi cháu đến học hỏi. Khi Tào Tháo tấn công Kinh Châu năm 208, thay vì theo Lưu Bị như nhiều kẻ sĩ khác, Lưu Ba lại chọn quy phục Tào Tháo, được giao nhiệm vụ chiêu mộ dân chúng ba quận Trường Sa, Linh Lăng, Quế Dương.
Tuy nhiên, thất bại tại Xích Bích khiến Lưu Ba rơi vào tình thế khó khăn. Khi Lưu Bị chiếm Linh Lăng, ông nhiều lần từ chối thư chiêu mộ của Gia Cát Lượng và quyết định trốn đi. Để tránh bị truy lùng, Lưu Ba đổi họ thành Trương, lẩn trốn tại Giao Chỉ rồi sang Ích Châu, được Lưu Chương trọng dụng. Ông là người duy nhất nhận ra nguy cơ từ việc mời Lưu Bị vào Ích Châu, nhưng dù nhiều lần cảnh báo, Lưu Chương vẫn bỏ qua.
Năm 214, khi Lưu Bị chiếm Ích Châu, Lưu Ba cuối cùng quyết định quy phục, cùng Gia Cát Lượng, Pháp Chính và các mưu sĩ khác góp công vào việc ổn định quốc khố và xây dựng pháp luật cho nhà Thục. Dù có tài năng vượt trội, ông lại không thích kết giao với võ tướng, thậm chí xem nhẹ Trương Phi, điều này khiến Lưu Bị không hài lòng và từng có ý định loại bỏ ông.
Tuy nhiên, Gia Cát Lượng đã can ngăn và thừa nhận: “Về bản lĩnh bày mưu tính kế, Lượng thua xa Tử Sơ”. Nhờ đó, Lưu Bị tiếp tục trọng dụng ông. Tài năng của Lưu Ba được cả Tôn Quyền và Trần Quần kính nể. Ông qua đời năm 223 khi mới 39 tuổi, để lại nhiều tiếc nuối trong lịch sử Tam Quốc.
