Nữ Bộ trưởng GD-ĐT duy nhất của Việt Nam: Cháu cụ Phan Châu Trinh, từng là Phó Chủ tịch nước
Từ năm 1945 đến nay, Việt Nam đã có 13 người giữ chức vụ Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo, trong đó chỉ có 1 nữ Bộ trưởng. Bà được ví như một huyền thoại sống, là nhân vật bạn bè quốc tế ca ngợi hết lời.
Bà Nguyễn Thị Bình (tên thường gọi: Nguyễn Thị Châu Sa), sinh ngày 26/5/1927, quê quán ở xã Điện Quang, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, là nữ Bộ trưởng duy nhất trong lịch sử ngành Giáo dục và Đào tạo Việt Nam.
Nguyễn Thị Bình không chỉ là một nữ chính trị gia kiệt xuất mà còn có gốc gác gia đình đáng tự hào. Bà sinh ra tại huyện Châu Thành, tỉnh Sa Đéc (nay là tỉnh Đồng Tháp), trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước. Cha bà là ông Nguyễn Đồng Hợi, và mẹ là bà Phan Thị Châu Lan, con gái của chí sĩ yêu nước Phan Châu Trinh. Điều này có nghĩa rằng, bà Nguyễn Thị Bình chính là cháu ngoại của cụ Phan Châu Trinh, một trong những nhà tư tưởng lớn, người tiên phong trong phong trào Duy Tân ở Việt Nam đầu thế kỷ 20.
Dòng máu yêu nước từ gia đình và ảnh hưởng từ tư tưởng khai sáng, tiến bộ của cụ Phan Châu Trinh có thể đã hun đúc tinh thần cách mạng mạnh mẽ trong bà Nguyễn Thị Bình. Cuộc đời và sự nghiệp của bà đã tiếp nối và phát huy truyền thống yêu nước, tinh thần đấu tranh kiên cường mà gia đình bà đại diện.
Bà Bình có một sự nghiệp cách mạng rực rỡ và nổi trội. Từ năm 1946, bà tham gia cách mạng và đóng vai trò nổi bật trong nhiều vị trí. Đặc biệt, bà từng là trưởng đoàn đàm phán của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Hội nghị Paris (1968-1973). Sau đó, bà giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao Chính phủ Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam từ tháng 1/1969 đến tháng 6/1976.
Bà đảm nhiệm vai trò Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam từ tháng 7/1976 đến tháng 6/1987, giai đoạn đầu của đất nước thống nhất, với những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và phát triển hệ thống giáo dục.
Sau thời gian làm Bộ trưởng Giáo dục, bà Nguyễn Thị Bình tiếp tục giữ các vị trí quan trọng như Phó Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội.
Tại kỳ họp Quốc hội khóa IX (năm 1992), bà Nguyễn Thị Bình được bầu làm Phó Chủ tịch nước và đã giữ chức vụ này trong 10 năm liên tục (1992 – 2002). Bà là một nhân vật có nhiều đóng góp to lớn trong lịch sử Việt Nam, cả trong lĩnh vực đối ngoại và giáo dục.
Bà Nguyễn Thị Bình không chỉ là một nữ chính trị gia nổi tiếng của Việt Nam mà còn là một biểu tượng mạnh mẽ trong mắt bạn bè quốc tế, đặc biệt trong giai đoạn bà đảm nhiệm vai trò trưởng đoàn đàm phán tại Hội nghị Paris (1968–1973). Hình ảnh của bà trong các cuộc đàm phán quốc tế đã để lại ấn tượng sâu sắc bởi sự thông minh, bản lĩnh, và phong thái đầy tự tin.
Sara Lidman, nhà văn người Thụy Điển, từng viết về bà: “Ở đâu có bà Bình, người ta không còn nhìn thấy ai khác…, khi nghe bà Bình nói, người ta không còn muốn nghe ai khác…, bà bí ẩn…, tinh tế…”. Câu nói này đã khắc họa một cách sinh động sức ảnh hưởng của bà Nguyễn Thị Bình không chỉ trong các cuộc họp mà còn trong lòng bạn bè quốc tế.
Trong giai đoạn lịch sử phức tạp của cuộc kháng chiến chống Mỹ, bà Nguyễn Thị Bình trở thành một trong những gương mặt đại diện của Việt Nam tại trường quốc tế. Bà đã thể hiện trí tuệ, sự nhạy bén và khả năng ngoại giao xuất sắc, làm lay động những người từng tiếp xúc và khiến nhiều chính khách, nhà báo quốc tế kính phục.
Những lời khen tặng và sự tôn trọng của bạn bè quốc tế dành cho bà Bình không chỉ phản ánh tài năng chính trị mà còn thể hiện vẻ đẹp tinh thần và phong thái cao quý của người phụ nữ Việt Nam trên trường quốc tế.
