Nữ giáo sư Toán học Việt Nam đầu tiên đón tin vui lớn ở tuổi 90: Vừa xuất bản luận án lưu lạc 50 năm

Trong nền Toán học Việt Nam, giáo sư Hoàng Xuân Sính được xem là người có tầm ảnh hưởng cũng như sở hữu nhiều thành tự to lớn bậc nhất. Bà là nữ giáo sư Toán học Việt Nam đầu tiên, từng tốt nghiệp Đại học Toulouse của Pháp và trở thành thạc sĩ Toán học khi mới 26 tuổi. Bỏ lại những xa hoa, tiện nghi ở xứ sở rượu vang, bà Sính đã trở về Việt Nam vào năm 1960 và giảng dạy tại Đại học Sư phạm Hà Nội. Đến tháng 5/1975, bà bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Đại học Paris 7, Pháp. Đặc biệt, bà còn là một trong những người sáng lập ra trường Đại học Thăng Long - Đại học Tư thục đầu tiên của Việt Nam (15/12/1988). 

Mới đây, nhận dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Pháp, 90 năm ngày sinh của giáo sư Hoàng Xuân Sính (5/9/2023), Nhà xuất bản Đại học Sư phạm đã cho xuất bản luận án tiến sĩ của bà thành cuốn sách "Gr-Catégories" (tạm dịch là Gr -Phạm trù). Được biết, luận án tiến sĩ của giáo sư Sính bao gồm hơn 200 trang viết tay, được bà hoàn thành và gửi cho người thầy hướng dẫn là giáo sư Toán học nổi tiếng Alexandre Grothendieck vào năm 1973 - trong điều kiện chiến tranh khắc nghiệt, bị cô lập với cộng đồng quốc tế, thiếu thông tin, tài liệu và cả những phương tiện tối thiểu nhất như bút giấy, ánh sáng.

Được biết thời điểm đó luận án tiến sĩ viết tay không được chấp nhận nhưng nhờ vị thế và sức ảnh hưởng của giáo sư Alexandre Grothendieck mà hội đồng đã cho đánh máy hơn 200 trang luận án của bà Sính để đưa ra bảo vệ. Đây có thể xem là luận án tiến sĩ viết tay duy nhất được bảo vệ tại Pháp (thậm chí có thể là trên thế giới). Trước đó, tại Đại hội Toán học Việt Nam 1971 ở Hà Nội và Đại hội Toán học thế giới 1974 tại Vancouver (Canada), giáo sư Hoàng Xuân Sính đã trình bày kết quả nghiên cứu của mình trước khi biến nó trở thành luận văn tiến sĩ của mình. 

Giáo sư Hà Huy Khoái, nguyên Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam, tiết lộ hơn 200 trang viết tay bản gốc của nữ giáo sư Toán học Việt Nam đầu tiên được đưa về Việt Nam sau 50 năm "lưu lạc" là nhờ sự giúp đỡ của giáo sư Nguyễn Tiến Dũng - vị giáo sư mang hai dòng máu Việt - Pháp đang công tác tại Đại học Toulouse của Pháp và tiến sĩ Jean Malgoire là nghiên cứu sinh cuối cùng của giáo sư Grothendieck - người thấy hướng dẫn giáo sư Sính làm luận án Tiến sĩ. 

Luận án tiến sĩ của giáo sư Hoàng Xuân Sính tính đến nay có rất nhiều bản sao được lưu tại thư viện của nhiều trường đại học ở Pháp và châu Âu. Tuy nhiên, tính đến nay luận án này vẫn chưa được xuất bản lần nào. Được biết, sẽ có 1.000 cuốn sách "Gr-Catégories" được xuất bản trong lần đầu tiên và gửi tới các khoa đào tạo, viện nghiên cứu Toán học trong nước, các thư viện ở Pháp và nhiều nước khác. Nhân dịp này, Đại học Thăng Long cũng tổ chức triển lãm mang tên "Hoang Xuan Sinh Exhibition", thu hút sự quan tâm lớn của sinh viên trường nói riêng và giới yêu Toán học tại Việt Nam nói chung.