Quan lại thời xưa từ bỏ kinh thành xa hoa để 'cáo lão về quê', tưởng 'dại' mà lại hóa khôn ngoan

"Cáo lão về quê" có lẽ không còn là khái niệm xa lạ đối với những khán giả mê phim cổ trang Trung Quốc. Trên thực tế, vào thời phong kiến quả thật có rất nhiều đại thần giữ chức vụ quan trọng tại triều đình, sinh sống ở kinh thành sầm uất, xa hoa nhưng cuối đời lại chọn về quê nhà để nghỉ hưu. Nguyên nhân rất giống với câu thơ nổi tiếng trong bài thơ Cảnh Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm: 

"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ

Người khôn người đến chốn lao xao". 

Về quê không đơn giản chỉ là tìm chốn bình yên an hưởng tuổi già mà còn là để bảo vệ bản thân. Làm quan trong triều đình xưa nay không phải việc đơn giản, trên có vua tâm tư khó đoán, xung quanh lại không ít kẻ không chung chí hướng, kết thù lâu năm. Sống trong hoàn cảnh như vậy trong nhiều năm, con người sẽ sinh ra cảm giác mệt mỏi, đôi khi lo lâu vì không biết đến khi nào sẽ không còn được vua trọng dụng, cũng chẳng thể đoán trước việc bị kẻ khác bày mưu tính kế, trả thù hay đoạt chức. Chưa kể khi lớp quan này già đi sẽ có lớp quan khác trẻ trung, xông xáo, thậm chí quyền lực hơn nổi lên. Thay vì cố chấp ở lại để bị coi thường, hạ nhục thì về quê chính là lựa chọn sáng suốt nhất.

Thêm vào nữa, quan niệm cố hữu "lá rụng về cội" đã ăn sâu vào tiềm thức của con người. Đặc biệt, vào thời phong kiến Trung Quốc, gia tộc có tầm ảnh hướng sâu sắc đối với cá nhân vì khi sinh ra phải nhập tộc phổ, lúc chết đi thì bài vị cũng phải đưa vào trong từ đường của gia tộc và được con cháu đời sau thờ cúng mãi mãi. Do đó dù có giàu có, quyền lực ra sao thì đến cuối đời, nơi mà các vị quan hướng đến cũng chỉ có quê hương mà thôi.

Ngoài ra, quan lại thời xưa thường sở hữu nhiều ruộng đất, thường là mua ở quê hương để tiện có người thân trông nom, canh tác giúp. Đến khi "cáo lão về quê", họ sẽ không lo nhàm chán hay thiếu thốn nhờ có ruộng đất, nuôi sống bản thân đến lúc qua đời.