Vì sao Hoài Linh và Xuân Hinh nổi tiếng và được yêu mến vẫn không được công nhận là NSND?

Trong làng hài Việt Nam có khá nhiều cái tên nổi bật. Tuy nhiên, nhắc đến lứa gạo cội, có tiếng nói cũng như được nhiều khán giả yêu mến thì Hoài Linh và Xuân Hinh là hai người được gọi tên đầu tiên. Hai nam danh hài phủ sóng rộng khắp cả nước lẫn thị trường hải ngoại. Khán giả Việt yêu mến còn đặt cho họ câu đối: “Bắc Xuân Hinh – Nam Hoài Linh”. Chừng đó đủ cho thấy tầm ảnh hưởng của cả hai trong làng hài.

Trong suốt sự nghiệp từ trước đến nay, Xuân Hinh và Hoài Linh đã cống hiến rất nhiều cho nghệ thuật, không thể phủ nhận tài năng của họ. Thế nhưng, cho đến hiện tại, cả hai đều vẫn đang là nghệ sĩ ưu tú. Nhiều khán giả thắc mắc, tại sao được mến mộ, tài giỏi như họ lại chưa giành được danh hiệu nghệ sĩ nhân dân?

Đầu tiên là trường hợp của Xuân Hinh, ông là nghệ sĩ toàn năng bậc nhất tại Việt Nam. Nổi lên từ bộ môn chèo, nhưng sau đó Xuân Hinh lại liên tiếp đạt được những thành công trong hài kịch. Ở làng hài miền Bắc, hiếm ai có thể tổ chức liveshow hài như ông. Xem hài Xuân Hinh vào dịp Tết từ lâu đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu với nhiều người. Phổ biến và được yêu mến là thế, nhưng ít người biết rằng, năm 2015, ông từng làm đơn đề nghị xét duyệt danh hiệu NSND và trượt ngay từ vòng cơ sở.

Thời điểm đó, NSND Lê Ngọc Cường (thành viên hội đồng xét duyệt danh hiệu NSƯT, NSND) trả lời báo GD&XH: “Xuân Hinh là một người rất giỏi. Về chèo thì khó ai qua được. Có lần tôi đưa đoàn đi biểu diễn ở châu Âu, khán giả ở bên đó mê Xuân Hinh đến mức chính tôi cũng ngạc nhiên. Mang đĩa sang bán, cứ 5 đô một cái mà bán không kịp. Sau phải mua thêm đĩa trắng để in sao sang.

Nhưng bên cạnh đó cũng có cái dở là Xuân Hinh hay có những đơn từ về lối diễn xuất. Khi thăng hoa lên là lại tự biên tự diễn các lời thoại, mà họ cho là “thô”.

Ở lần xét duyệt trước, tại hội đồng Nhà nước chuyên ngành sân khấu, tôi và một số người cũng bảo vệ cho Xuân Hinh. Cứ nghĩ là "êm" rồi nhưng khi bỏ phiếu thì vẫn có người không đồng ý, dù lúc lấy ý kiến thì không nói gì”.

Về phần Xuân Hinh, “vua hài đất Bắc” chia sẻ: “20 năm trước, tôi đã bị đánh trượt; năm nay, tôi lại tiếp tục bị trượt. Tôi đồng tình với phát biểu của NSND Kim Cương khi cho rằng sân khấu phía Nam được đánh giá cao là nhờ có mô hình sân khấu xã hội hóa nhưng họ thiệt thòi vì không có sân chơi đúng nghĩa để các sân khấu thi thố với nhau thì đào đâu ra HCV để đủ chuẩn. Còn sân khấu phía Bắc, phải nói thẳng rằng các vở dự liên hoan, khán giả đi xem bằng vé mời vỗ tay ầm ầm rồi tiễn vở diễn vào kho. Danh hiệu được trao cho những nghệ sĩ hội đủ HCV, HCB từ hội diễn phải được gọi là “nghệ sĩ không dân” vì vai diễn của họ có được đến với nhân dân đâu”.

Ngày đó, dư luận không quá chú ý đến câu chuyện này. Tuy nhiên, năm 2018, khi nghệ sĩ Công Lý được xét duyệt danh hiệu NSND, khán giả bắt đầu đặt ra câu hỏi, tại sao những cái tên lão làng, gần như “trên cơ” như Xuân Hinh lại không được chú ý và không được xét tặng?

Tương tự Xuân Hinh, Hoài Linh cũng được nhắc đến trong thắc mắc trên. Tầm ảnh hưởng của Hoài Linh là điều không cần phải bàn cãi. Ông được đánh giá là người có đóng góp to lớn cho nghệ thuật nước nhà. Phong cách dân dã, gần gũi của “anh Bốn” càng khiến ông được lòng người hâm mộ.

Ấy vậy mà năm 2016, Hoài Linh từng phải “xét vớt” mới có thể nhận được danh hiệu NSƯT. Lý do cũng tương tự Xuân Hinh là vì chưa đầy đủ yếu tố về huy chương. Tuy nhiên, sau đó thì Sáu Bảnh vẫn trở thành nghệ sĩ hải ngoại đầu tiên được tặng danh hiệu NSƯT.

“Thực sự, việc tôi được đặc cách phong tặng danh hiệu NSƯT từ trước giờ chưa có tiền lệ vì thế nên trước đó tôi nghĩ có làm hồ sơ chưa chắc mình đã được. Tuy nhiên, khi nghe tin mình được tôi đã rất bất ngờ. Sự nhìn nhận của Đảng, Nhà nước và các cơ quan quản lý văn hoá cho thấy đã có sự cởi mở hơn trong việc xét danh hiệu. Bên cạnh đó, khán giả đã đóng vao trò rất quan trọng. Chính khán giả đã tác động đến việc xem xét hồ sơ và phong tặng danh hiệu lần này của tôi”, Hoài Linh trả lời trên báo Dân Trí vào năm 2016 về trường hợp của mình.

Khán giả không ít lần tranh cãi về chuyện Hoài Linh và Xuân Hinh với danh hiệu NSND. Nếu xét trên khía cạnh “nhân dân”, rõ ràng họ “thừa tiêu chuẩn”. Không những có trình độ chuyên môn, lối diễn được các đàn em học hỏi nhiều, họ còn rất đắt show, làm được những điều mà không phải nghệ sĩ hài nào cũng có thể làm. Chỉ cần hỏi bất kỳ một người dân nào về nghệ sĩ hài nổi tiếng mà họ biết, chắc hẳn cái tên Hoài Linh và Xuân Hinh sẽ xuất hiện không ít lần.

Trên thực tế, tiêu chuẩn để xét danh hiệu NSND bao gồm 4 yếu tố: Trung thành với Tổ quốc, chấp hành tốt chủ trương đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước và các quy chế của cơ quan, tổ chức và địa phương; Có phẩm chất đạo đức tốt, gương mẫu trong cuộc sống, tận tuỵ với nghề, có tài năng nghệ thuật xuất sắc, có uy tín nghề nghiệp, được đồng nghiệp và nhân dân mến mộ; Có thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp từ 20 năm trở lên; Đã được tặng danh hiệu NSƯT và có ít nhất hai giải vàng quốc gia sau khi được tặng danh hiệu NSƯT.

Soi chiếu vào Xuân Hinh và Hoài Linh, khán giả tự hỏi không biết điều họ đang thiếu là gì? Với nhiều người, NSƯT hay NSND cũng chỉ là một danh hiệu, Xuân Hinh và Hoài Linh vốn đã là nghệ sĩ nhân dân trong lòng họ. Song cũng có ý kiến cho rằng có lẽ nên xem lại các yếu tố về phong tặng để những người nghệ sĩ được yêu mến, là cây đa cây đề trong làng nghệ thuật được vinh danh.