Apple chắc chắn là chuẩn mực vàng của thế giới công nghệ ngày nay. Tình thực mà nói, Apple có lẽ là chuẩn mực vàng của công nghiệp Mỹ hiện tại. Mẫu mã thiết kế đầy sáng tạo, giao diện tiện dụng và hệ sinh thái của Apple đã khiến công ty này trở thành người khổng lồ trong bất cứ chủng loại nào mà nó góp mặt. Và rõ ràng là Steve Jobs là nguyên nhân để Apple vươn lên tầm cao hiện nay từ bờ vực phá sản. Sau khi ông mất, Harvard Business Review ca ngợi sự vĩ đại của ông — tôi cũng tán tụng ông. Mà ông đúng là vĩ đại. Steve Jobs có lẽ là nhà lãnh đạo quan trọng nhất trong thế giới kinh doanh của thế hệ chúng ta. Nhưng Steve Jobs không phải là nhà lãnh đạo quan trọng nhất từ thế giới kinh doanh. Tuy Jobs nên là tấm gương để những người có bằng MBA và những nhà thiết kế công nghiệp noi theo, tôi không nghĩ ông là người mà chúng ta nên sùng bái. Sự kính trọng đó nên dành cho một người mà chúng ta ngày càng ít bàn tới: Bill Gates.
Cả Jobs và Gates đều có ảnh hưởng vô hạn đối với thế giới. Apple dẫn đường vào kỷ nguyên điện toán phục vụ cá nhân về nhiều khía cạnh. Hệ thống của Microsoft tạo điều kiện cho một thế hệ nhà khoa học máy tính học hỏi và phát triển. Apple dường như đã hoàn thiện nghệ thuật chế tác những sản phẩm tiêu dùng tuyệt diệu. Microsoft đã cần mẫn nỗ lực để giúp doanh nghiệp ngày càng hiệu quả hơn. Bất chấp bạn theo phe nào ủng hộ ai hiện nay, không thể nào bác bỏ đóng góp của mỗi công ty. Jobs và Gates đều hết sức tôn trọng những đóng góp của nhau.
Nhưng vào cuối đời, Steve Jobs lo lắng cho Apple, Inc. Walter Isaacson trích lời của nhà ảo thuật thành Cupertino nói rằng, “Hewlett và Packard đã xây dựng một công ty vĩ đại, và họ nghĩ họ đã trao lại công ty cho người tài cai quản. Nhưng giờ đây, công ty đó đang bị chia năm xẻ bảy và bị hủy diệt. Tôi hy vọng tôi đã để lại một di sản vững mạnh hơn để điều đó sẽ không bao giờ xảy ra với Apple.” Vào cuối đời, Jobs thấy di sản của mình là Apple.
Bill Gates rút lui khỏi Microsoft vào năm 2006 và, bất chấp công ty ngày càng gặp nhiều khó khăn trước sự trỗi dậy đầy xáo trộn của công nghệ di động, ông đã hiến dâng thiên tài của mình cho việc giải quyết những vấn đề lớn nhất của thế giới, dù giải quyết những vấn đề đó chẳng tạo lợi nhuận hay mang lại tiếng tăm.* Gates đã dùng những tài năng của mình cho việc loại trừ bệnh tật, tăng các tiêu chuẩn phát triển, và đấu tranh chống bất bình đẳng.
Kể từ năm 1994, the Quỹ Bill & Melinda Gates đã vận động quyên góp hơn 31 tỉ đô-la để giải quyết những vấn đề khó khăn nhất của thế giới. Nhưng không chỉ quyên tiền, quỹ này còn tặng hơn 25 tỉ đô-la. Những con số đó không phải nhỏ nhoi. Trong 17 năm, quỹ này đã vận động và tặng hơn 1/10 tổng giá trị thị trường cao ngất của Apple. Trong khi các nước đã phát triển xem những thứ như nước sạch, chăm sóc y tế cơ bản, và nguồn cung thực phẩm là chuyện đương nhiên – còn có hàng tỉ người không có những tài nguyên căn bản đó.
Gandhi từng có câu nói nổi tiếng: “Hãy là sự thay đổi mà bạn muốn thấy diễn ra trên đời.” Tôi không hề nghi ngờ là, trong những năm gần đây, cả Gates và Jobs đều tạo ra sự thay đổi như thế. Jobs làm cho thế giới tươi đẹp hơn và hàng tỉ người có tài lực trong chúng ta yên mến ông vì lẽ đó. Gates đang biến thế giới thành lý tưởng, và hàng tỉ người không có tiếng nói trong chúng ta sẽ mãi mãi chịu tác động.
Hôm qua, tôi đọc vài lời Gates từng viết nhắn nhủ cho các thành viên của cộng đồng Harvard. Tự thân nó nói lên tất cả:
Tôi hy vọng các bạn sẽ suy ngẫm về những việc mình đã làm bằng tài năng và sức lực của mình. Tôi hy vọng các bạn sẽ tự đánh giá mình không chỉ về những thành tựu chuyên môn của mình, mà còn về việc bạn nỗ lực đến đâu để xử lý những tình trạng bất công sâu sắc nhất của thế giới, về việc bạn đối xử tử tế đến đâu đối với những người ở phương trời xa không có gì chung với bạn, duy chỉ giống bạn ở tình đồng loại.
Đó không phải là lời của một nhà lãnh đạo kinh doanh. Đó là lời của một lãnh tụ nhân dân. Đó là lời của một thần tượng.
Dù tôi có yêu thích công ty Apple, Inc. đến đâu, tôi vẫn vui lòng từ bỏ chiếc điện thoại iPhone của mình để đặt đồ ăn vào đĩa của những trẻ em đang chết đói. Steve Jobs đã biến công ty của mình thành một doanh nghiệp dẫn đầu cả thập niên trong không gian hoàn toàn mới của công nghệ điện toán di động. Bill Gates đã quyết định loại trừ bệnh sốt rét. Vậy bạn nghĩ chúng ta nên đặt ai lên bệ danh dự để con cháu chúng ta noi gương?
* Tuy bạn có thể không đồng ý với nhận định đó, chỉ cẩn tra cứu nhanh các xu hướng Google là thấy kể từ rời Microsoft, tiếng tăm ngôi sao Bill Gates đã phai nhạt đáng kể — vào trong năm 2010 đã bị tiếng tăm của Jobs lấn át.
