Phi hành gia bị đe dọa sức khỏe khi du hành vũ trụ, tiết lộ về khả năng phục hồi sau khi về trái đất
Cơ thể con người không được thiết kế để thích nghi với môi trường không gian, nơi có vi trọng lực, bức xạ năng lượng cao và nhiều yếu tố bất lợi khác. Do đó, khi rời xa Trái Đất, phi hành gia phải đối mặt với hàng loạt thay đổi sinh lý ảnh hưởng đến sức khỏe.
Dưới đây là lời giải thích về một số ảnh hưởng đối với sức khỏe con người khi du hành vũ trụ.
Cơ thể con người đã tiến hóa qua hàng triệu năm để thích nghi với môi trường Trái Đất, nơi có lực hấp dẫn, thành phần khí quyển ổn định và mức bức xạ tương đối thấp. Theo ông Afshin Beheshti, Giám đốc Trung tâm Y sinh Không gian tại Đại học Pittsburgh, trong không gian, phi hành gia phải đối mặt với môi trường hoàn toàn khác biệt, gây ra nhiều thách thức về thể chất lẫn tâm lý, đặc biệt khi tiếp xúc trong thời gian dài.
Những mối nguy hiểm từ bức xạ không gian
Không giống như trên Trái Đất, nơi khí quyển và từ trường đóng vai trò như một lớp lá chắn bảo vệ con người khỏi bức xạ không gian, các phi hành gia phải tiếp xúc trực tiếp với bức xạ năng lượng cao từ vũ trụ. Điều này có thể dẫn đến tổn thương DNA, làm tăng nguy cơ ung thư, ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra các vấn đề tim mạch và làm suy giảm hệ miễn dịch.
Từ quyển Trái Đất - khu vực không gian bị chi phối bởi từ trường hành tinh – có thể giúp bảo vệ phần nào các phi hành gia thực hiện nhiệm vụ trong quỹ đạo tầm thấp. Tuy nhiên, những người tham gia các sứ mệnh xa hơn, như bay đến Mặt Trăng hoặc sao Hỏa, sẽ phải đối mặt với mức bức xạ cao hơn rất nhiều.
Vi trọng lực tác động đến cơ thể như thế nào?
Trọng lực đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa các chức năng sinh lý của cơ thể. Theo ông Afshin Beheshti, khi trọng lực không còn, cơ thể sẽ phải thích nghi với những thay đổi đáng kể.
Ở môi trường vi trọng lực, chất lỏng trong cơ thể có xu hướng dồn lên phần trên, gây sưng mặt và làm tăng áp lực nội sọ, từ đó ảnh hưởng đến thị lực. Bên cạnh đó, do không có lực hấp dẫn tác động, xương và cơ bắp không phải chịu tải như trên Trái Đất, dẫn đến tình trạng loãng xương và teo cơ.
Ngoài ra, hệ tim mạch cũng trải qua những biến đổi lớn, đặc biệt là việc điều hòa huyết áp trở nên khó khăn hơn sau khi phi hành gia trở về Trái Đất. Tiếp xúc lâu dài với môi trường vi trọng lực còn ảnh hưởng đến chức năng tiền đình - khả năng cảm nhận chuyển động và định hướng của tai trong - gây ra các vấn đề về thăng bằng và phối hợp vận động.
Môi trường chật hẹp và căng thẳng tâm lý
Các nhiệm vụ không gian kéo dài buộc phi hành gia phải sống trong môi trường chật hẹp, cách ly với xã hội và ít được tiếp xúc với các yếu tố tự nhiên. Theo ông Afshin Beheshti, điều này có thể dẫn đến căng thẳng tâm lý, rối loạn giấc ngủ, suy giảm nhận thức và rối loạn cảm xúc.
Việc sống cô lập trong không gian trong thời gian dài - chẳng hạn trên các trạm vũ trụ hoặc các sứ mệnh tương lai đến sao Hỏa - có thể làm trầm trọng thêm xung đột giữa các thành viên, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và hiệu suất làm việc của phi hành gia.
Điều gì xảy ra sau khi trở về Trái Đất?
Quá trình hồi phục của phi hành gia sau khi trở về phụ thuộc phần lớn vào thời gian thực hiện nhiệm vụ. Với các chuyến bay ngắn chỉ kéo dài vài ngày trong quỹ đạo thấp, khoảng 95% tổn thương sinh học dường như có thể phục hồi sau khi về Trái Đất.
Đối với những phi hành gia trải qua nhiều tháng trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), quá trình hồi phục thường tỷ lệ thuận với thời gian họ ở ngoài không gian. Nhiều hệ thống sinh lý dần trở lại bình thường, nhưng vẫn có những vấn đề kéo dài. Một trong số đó là hội chứng thần kinh-thị giác liên quan đến du hành vũ trụ (SANS), gây suy giảm thị lực do sự dịch chuyển chất lỏng và thay đổi áp lực nội sọ trong môi trường vi trọng lực. Nghiên cứu cho thấy sự rối loạn trong ty thể - cấu trúc dưới tế bào chịu trách nhiệm sản xuất năng lượng - có thể góp phần gây ra SANS. Một số phi hành gia gặp phải tình trạng suy giảm thị lực kéo dài, thậm chí phải sử dụng kính điều chỉnh.
Hiện vẫn còn nhiều câu hỏi chưa có lời giải về ảnh hưởng của các sứ mệnh kéo dài ngoài không gian sâu, nơi phi hành gia phải đối mặt với mức bức xạ cao hơn và tình trạng vi trọng lực kéo dài. Nếu không có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, quá trình hồi phục có thể gặp nhiều khó khăn. Các nhà khoa học đang tích cực nghiên cứu các biện pháp dựa trên ty thể nhằm giảm thiểu tổn thương do du hành vũ trụ gây ra.
Theo Reuters
