WHO tuyên bố 'đậu mùa khỉ' là trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng toàn cầu, Việt Nam có ảnh hưởng?
Tuyên bố này được đưa ra sau khi dịch bệnh bùng phát tại Cộng hòa Dân chủ Congo và lan sang các nước láng giềng.
Ngày 15/8, Tổ chức y tế thế giới đã tuyên bố bệnh đậu mùa khỉ (mpox) là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng toàn cầu lần thứ hai trong vòng hai năm, sau khi dịch bệnh do virus này bùng phát tại Cộng hòa Dân chủ Congo và đã lan sang các nước láng giềng ở Châu Phi.
“Tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế” hay PHEIC là mức cảnh báo cao nhất của WHO và có thể đẩy nhanh nghiên cứu, tài trợ và các biện pháp y tế cộng đồng quốc tế cũng như hợp tác để ngăn chặn căn bệnh này.
Đầu tuần này, cơ quan y tế công cộng hàng đầu châu Phi cũng tuyên bố bệnh mpox, trước đây gọi là bệnh đậu mùa khỉ, là tình trạng khẩn cấp sau khi cảnh báo rằng bệnh nhiễm trùng do vi-rút này đang lây lan với tốc độ đáng báo động.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Châu Phi cho biết tính đến thời điểm hiện tại, đã có hơn 17.000 ca nghi mắc bệnh mpox và 517 ca tử vong được báo cáo trên lục địa Châu Phi, tăng 160% so với cùng kỳ năm ngoái. Các ca bệnh đã được báo cáo ở 13 quốc gia.
Đậu mùa khỉ có hai nhánh virus riêng biệt, I và II. Cả hai phiên bản đều có thể lây lan qua tiếp xúc gần với người bị nhiễm bệnh hoặc qua tiếp xúc trực tiếp với động vật bị nhiễm bệnh hoặc vật liệu bị ô nhiễm. Dịch bệnh ở Congo bắt đầu với sự lây lan của virus loại I, một chủng đặc hữu ở miền Trung Châu Phi và được biết là dễ lây truyền hơn. Virus loại I cũng có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng hơn; các đợt bùng phát trước đó đã giết chết tới 10% số người mắc bệnh .
Một biến thể mới của chủng đó, nhánh Ib, hiện đang lan rộng và có vẻ dễ lây truyền hơn qua tiếp xúc gần thông thường, bao gồm cả quan hệ tình dục. Nó đã lan rộng từ Congo sang các nước láng giềng, bao gồm Burundi, Kenya, Rwanda và Uganda, khiến WHO phải hành động. Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết: "Rõ ràng là cần có phản ứng phối hợp quốc tế để ngăn chặn những đợt bùng phát này và cứu sống con người".
Trong khi đó, một chủng của virus nhánh II đã gây ra sự lây lan toàn cầu của mpox vào năm 2022, khiến WHO phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng . Nhiễm trùng từ nhánh đó nhẹ hơn nhiều so với nhiễm trùng từ nhánh I hơn 99,9% số người sống sót, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ. Nhưng nó vẫn có khả năng gây ra bệnh nặng, đặc biệt là ở những người có hệ thống miễn dịch suy yếu.
Virus lây lan vào năm 2022 chủ yếu thông qua quan hệ tình dục giữa những người đàn ông có quan hệ tình dục với nhau - được gọi là nhánh IIb. WHO đã chấm dứt tuyên bố tình trạng khẩn cấp đó 10 tháng sau đó. Tại Hoa Kỳ, các trường hợp mắc bệnh mpox đã giảm đáng kể kể từ mức đỉnh điểm vào năm 2022. Số ca mắc trung bình hằng ngày đã giảm xuống còn 0 trong tuần kết thúc vào ngày 1 tháng 8.
Tuy nhiên, xét đến sự lây lan của virus ở DRC và các quốc gia giáp ranh, CDC đã yêu cầu các bác sĩ vào tuần trước cảnh giác với mpox ở những người có triệu chứng đặc trưng gần đây đã ở trong khu vực. Cơ quan này cho biết không có trường hợp nào của clade I được báo cáo bên ngoài miền Trung và miền Đông Châu Phi, nhưng họ đã cảnh báo về nguy cơ lây truyền thêm.
CDC cũng đã ban hành khuyến cáo cho những người đi du lịch đến DRC và các nước láng giềng. Theo cơ quan này, những người này nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa nâng cao và tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu họ bị phát ban trên da.
Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ cho biết hôm thứ Tư rằng đất nước đã chuẩn bị tốt để phát hiện và xử lý bất kỳ trường hợp nào thuộc nhóm I có thể phát sinh, vì các quan chức y tế theo dõi mpox thông qua xét nghiệm lâm sàng và giám sát nước thải.
HHS cho biết trong một thông cáo báo chí rằng nếu phát hiện ra các trường hợp thuộc nhóm I, "chúng tôi hy vọng nó sẽ gây ra tỷ lệ mắc bệnh và tử vong thấp hơn ở Hoa Kỳ so với ở DRC".
Mpox thường bắt đầu bằng phát ban trông giống như bệnh thủy đậu, giang mai hoặc herpes. Phát ban thường tiến triển thành các nốt nhỏ trên da, sau đó thành mụn nước chứa đầy dịch trắng. Bệnh thường kèm theo sốt, nhức đầu, đau nhức cơ, đau lưng, năng lượng thấp và hạch bạch huyết sưng. Vắc-xin phòng bệnh mpox hiện có ở Hoa Kỳ nhưng không có ở DRC. HHS cho biết Hoa Kỳ đang tài trợ 50.000 liều để giải quyết tình trạng thiếu hụt này.
CDC khuyến cáo những người tiếp xúc với virus đậu mùa khỉ — hoặc những người thuộc nhóm có nguy cơ nhiễm trùng cao, chẳng hạn như nam giới quan hệ tình dục với nam giới — nên tiêm hai liều vắc-xin. Vắc-xin này có hiệu quả chống lại cả hai nhóm mpox.
Tại Việt Nam, tính đến tháng 1/2024 nước ta ghi nhận 121 ca mắc bệnh đậu mùa khỉ, trong đó có 6 ca tử vong. Trường hợp nhiễm bệnh chủ yếu là nam giới (chiếm hơn 90%), trong đó nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) chiếm tỷ lệ cao nhất.
