Trung bình trên thế giới phụ nữ sống lâu hơn nam giới khoảng 5%. Có nhiều yếu tố góp phần vào sự chênh lệch này, không chỉ ở con người mà 1 số loài khác như vượn cũng tồn tại tương tự.
Bí ẩn dai dẳng về lý do tại sao phụ nữ sống lâu hơn nam giới có thể bắt nguồn từ những tế bào nhỏ nhất và lớn nhất trong cơ thể: tinh trùng và trứng đóng vai trò trung tâm trong quá trình sinh sản của con người.
Các nhà khoa học ở Nhật Bản lần đầu tiên đã chứng minh ở động vật có xương sống rằng các tế bào phát triển thành trứng ở con cái và tinh trùng ở con đực dẫn đến sự khác biệt về giới tính trong tuổi thọ và việc loại bỏ các tế bào này sẽ dẫn đến động vật có cùng tuổi thọ.
Các thí nghiệm được thực hiện trên cá killifish nhỏ màu ngọc lam, một loài cá nước ngọt đạt đến độ tuổi trưởng thành trong nửa tháng và sống trong vài tháng, nhưng các nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng một cơ chế sinh học tương tự cũng có thể ảnh hưởng đến khoảng cách tuổi thọ ở con người và các loài khác.
"Quá trình lão hóa ở cá killifish tương tự như ở người, vì vậy tôi không nghĩ con người nhất thiết phải phức tạp hơn", Giáo sư Tohru Ishitani, tác giả chính của nghiên cứu tại Đại học Osaka, cho biết. "Tôi nghĩ nghiên cứu này sẽ là bước đệm để hiểu được cách kiểm soát quá trình lão hóa ở người".
Trên toàn cầu, trung bình, phụ nữ sống lâu hơn nam giới khoảng 5%. Có nhiều yếu tố góp phần vào sự chênh lệch này, trong đó nam giới trẻ tuổi có nhiều khả năng tử vong do tai nạn và tự tử hơn, và phụ nữ thường có lối sống lành mạnh hơn. Nhưng sự chênh lệch này cũng được thấy ở các loài khác: vượn cái và khỉ thế giới cũ có xu hướng sống lâu hơn so với các loài vượn đực.
Đối với con người, khoảng cách tuổi thọ thay đổi rất nhiều giữa các quốc gia. Tuổi thọ trung bình của những người sinh ra ở Anh trong giai đoạn 2020-2022 là 78,6 năm đối với nam giới và 82,6 năm đối với nữ giới . Trong khi đó, ở Nga, nam giới có xu hướng chết sớm hơn phụ nữ khoảng 13 năm, một phần là do uống rượu và hút thuốc nhiều hơn.
Ishitani cho biết việc có tinh trùng hoặc trứng là một trong những điểm khác biệt rõ ràng nhất giữa nam và nữ, vì vậy, việc điều tra xem chúng có tác động đến tuổi thọ hay không là điều hợp lý. Trong một loạt các thí nghiệm, nhóm của ông đã chỉ ra rằng việc loại bỏ quá trình sản xuất tế bào mầm, phát triển thành tinh trùng hoặc trứng, dẫn đến nam giới sống lâu hơn và nữ giới chết trẻ hơn bình thường, về cơ bản là thu hẹp khoảng cách tuổi thọ.
Ishitani cho biết: “Chúng tôi kỳ vọng rằng việc loại bỏ tế bào mầm sẽ kéo dài tuổi thọ của cả nam và nữ, nhưng nó chỉ kéo dài tuổi thọ của nam giới và rút ngắn tuổi thọ của nữ giới”. “Thật bất ngờ, nhưng chúng tôi nhận ra rằng phát hiện này có thể làm sáng tỏ sự khác biệt về giới tính trong tuổi thọ.”
Viết trên Science Advances , các nhà nghiên cứu mô tả cách ngăn chặn sản xuất tinh trùng và trứng có tác động lan tỏa đến cá. Những thay đổi về hormone ở cá cái thúc đẩy tăng trưởng với cái giá phải trả là duy trì các mô khỏe mạnh, trong khi estrogen giảm làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Cá đực tạo ra nhiều vitamin D hơn trong gan, có khả năng giải thích sức khỏe xương, cơ và da của chúng tốt hơn.
Nhóm nghiên cứu tiếp tục kiểm tra xem việc cung cấp vitamin D cho cá killifish có kéo dài tuổi thọ hay không và ghi nhận sự gia tăng 21% ở cá đực và 7% ở cá cái. Mặc dù không thấy tác dụng phụ nào, Ishitani cho biết điều quan trọng là phải sử dụng "lượng thích hợp". Tại Vương quốc Anh, các viên chức y tế khuyến nghị bổ sung 10 microgam hoặc 400 IU vitamin D mỗi ngày vào mùa thu và mùa đông. Dùng hơn 100 microgam hoặc 4000 IU mỗi ngày có thể gây hại .
Liệu tinh trùng có làm giảm tuổi thọ của nam giới hay không vẫn chưa rõ ràng, nhưng Ishitani cho biết có một số bằng chứng ủng hộ ý tưởng này. Một nghiên cứu năm 2012 về 81 hoạn quan Hàn Quốc cho thấy họ sống lâu hơn 14 đến 19 năm so với những người đàn ông không bị thiến có cùng hoàn cảnh kinh tế xã hội. Nhưng các hồ sơ có niên đại từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 19 và các yếu tố khác khó có thể loại trừ.
Tiến sĩ David Clancy, người nghiên cứu các cách để kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh tại Đại học Lancaster, cho biết trong các nghiên cứu về các loài động vật khác, việc ngăn chặn khả năng sinh sản sẽ làm tăng tuổi thọ, đặc biệt là ở con cái, cho thấy sự đánh đổi giữa tăng trưởng và sinh sản với việc duy trì và tuổi thọ.
Ông nói: “Ở đây, việc loại bỏ các tế bào tiền thân của tinh trùng hoặc trứng đã làm cho tuổi thọ của con cái bị rút ngắn, nhưng ở con đực thì tuổi thọ lại được kéo dài, cũng như sự tăng trưởng, có thể là do cơ chế liên quan đến hoạt động tăng cường vitamin D”. “Rõ ràng, tín hiệu mà các tế bào này thực hiện để điều chỉnh tuổi thọ là khác nhau giữa các giới tính ở những loài cá này và rất có thể ở các động vật khác”.
