Danh tính phi công đầu tiên của Việt Nam, rất nổi tiếng trong Thế chiến 1, được đặt tên đường ở Pháp

Đỗ Hữu Vị (sinh ngày 17/2/1883) là cái tên vừa quen vừa lạ với một số người Việt Nam. Trước đây, tên của ông từng được chọn để đặt cho một số con đường, mãi đến sau này mới thay đổi.

Đỗ Hữu Vị là con út của Tổng đốc Đỗ Hữu Phương, một điền chủ nổi tiếng Nam Kỳ ngày xưa. Nhờ có gia đình giàu có, từ nhỏ Đỗ Hữu Vị đã được cho theo học Trung học La San Taberd (Sài Gòn) và sang Pháp du học ở Lycée Janson de Sailly (Paris).

Tốt nghiệp xong, Đỗ Hữu Vị trúng tuyển vào trường võ bị Saint Cyr rồi sau này ra trường với quân hàm thiếu úy.

 

Dù là người Việt Nam nhưng ông Vị lại gia nhập lực lượng quân đội Pháp, làm việc ở trung đoàn Lê dương số 1, chiến đấu ở Casablanca (Maroc). Năm 1908, Đỗ Hữu Vị tham gia đội phi hành của Louis Charles Joseph Blériot bay qua biển Manche. Cũng từ đây ông hứng thú với việc được bay lượn trên bầu trời.

1908 – 1910, Đỗ Hữu Vị tham gia chiến đấu ở biên giới Maroc và Algerie với tư cách lính tình nguyện. Kết thúc nhiệm vụ, ông tiếp tục theo học phi công quân sự và nhận bằng cơ phó của CLB Hàng không Pháp. Năm 1911, ông Vị đã có chuyến bay vòng quanh nước Pháp cùng người bạn phi công của mình là Ménard.

 

Trước Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, không quân vẫn chưa thực sự phát triển, phi công rất hiếm. Thế nên một người Việt Nam như Đỗ Hữu Vị lại có được bằng lái máy bay là điều rất bất ngờ.

Nhờ tấm bằng của mình, Đỗ Hữu Vị lọt vào mắt xanh không quân Pháp. Ông chính là một trong những người có vinh dự được sử dụng máy bay cánh quạt trong Thế chiến thứ nhất. Người phi công này rất nổi tiếng, thậm chí còn từng được Pháp in hình trên tem phát hành ở Đông Dương. Tên của ông về sau được đặt cho trường học, đường phố ở Pháp và các nước thuộc địa.

 

 

Tại Hà Nội, trước năm 1945 có phố Đỗ Hữu Vị, nay là phố Cửa Bắc. Trong khi đó, Sài Gòn cũng từng có con đường mang tên người phi công này, sau đổi thành đường Huỳnh Thúc Kháng (Quận 1). Tương tự Đà Nẵng cũng vậy, nhưng giờ đây là đường Hoàng Diệu.

Hiện tại, ở Pháp vẫn có con đường tên Do Huu Vi, nằm ở làng Laffaux vùng Picardie. Con đường nằm ở khu vực ông Vị từng bị rơi máy bay. Nó là đường ngắn, băng qua khu đồi với địa đạo, lô cốt cũ bên cạnh.

 

Cuộc đời của Đỗ Hữu Vị phần lớn ở Pháp nên có khá ít tài liệu về ông ở Việt Nam. Cuốn “Một số vấn đề về lịch sử kinh tế Việt Nam” của Lê Quốc Sử từng đề cập đến vị phi công này. Ông được đánh giá là người được Pháp huấn luyện và có nhiều chiến tích tại Thế chiến thứ nhất.