Vị tướng giỏi ngoại ngữ nhất lịch sử Việt Nam: Là bậc thầy ngoại giao ngàn đời nể phục, xuất thân cao quý
Không chỉ tài giỏi trên trận mạc, vị tướng này còn được đánh giá cao nhờ khả năng ngoại ngữ và đối ngoại khéo léo.
Trong lịch sử Việt Nam có một vị tướng có biệt tài đặc biệt về ngoại ngữ. Ông có nhiều chiến công trong nhiều lĩnh vực, được dân tôn thờ, sử sách ghi nhận. Người được nói đến là Trần Nhật Duật.
Nói về xuất thân, Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật (1255 – 1330) vốn đã không phải người bình thường. Ông là con thứ sáu của vua Trần Thái Tông, em của vua Trần Thánh Tông.
Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, năm Kỷ Hợi 1239, vua Trần đi tuần qua phủ Thiên Trường và gặp một cô gái trẻ tên Vũ Thị Vượng. Cô Vượng nhan sắc xinh đẹp, giỏi nghề canh cửi, lại chăm chỉ, nết na. Vua rất ưng ý nên cho đến Vũ Thị Vượng về cung, lập làm Cung phi thứ năm, hiệu là Vũ phi. Sau này Vũ phi sinh ra Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật.
Cũng theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, vào một đêm nọ, Vũ phi mơ thấy ngôi sao lớn từ trên trời rơi xuống giường mình rồi không lâu sau phát hiện mang thai. Giờ Ngọ, ngày 10/4/1255, hoàng tử chào đời với dung mạo khác thường, trên tay có 4 chữ “Chiêu Văn đồng tử”. Vua Trần Thái Tông thấy vậy thì đặt tên hoàng tử là Trần Nhật Duật, phong hiệu Chiêu Văn vương.
Trần Nhật Duật trên thông kinh văn, dưới tường địa lý, đặc biệt rất giỏi ngoại ngữ. Ông dùng thành thạo ngôn ngữ, tập tục của nhiều dân tộc, nước láng giềng. Tiếng Tống, tiếng Chiêm Thành, tiếng Sách Mã Tích (tên cổ của Singapore), tiếng Hán… Vì thế mà năm 20 tuổi, Trần Nhật Duật đã được giao trách nhiệm đảm nhận các công việc về những dân tộc có liên quan.
Năm xưa khi sứ phương Bắc sang triều đình cần có phiên dịch viên làm trung gian, tể tướng không được trực tiếp đối thoại. Thế nhưng tể tướng Trần Nhật Duật không như thế, ông trực tiếp ngồi nói chuyện với sứ phương Bắc như những người bạn quen biết. Tất cả cũng nhờ khả năng ngôn ngữ “thần sầu” của Trần Nhật Duật.
Lại có chuyện, Trần Nhật Duật thu phục được quân nổi loạn cũng nhờ nói được ngôn ngữ và theo đúng phong tục của họ. Chuyện kể rằng khi đến đại bản doanh của quân nổi loạn, Trần Nhật Duật thản nhiên đi vào trò chuyện với Giác Mật bằng tiếng vùng Đà Giang. Ông ăn bằng tay, uống bằng mũi như người dân tộc này.
Chính sự hiểu biết về văn hóa của Trần Nhật Duật khiến Trịnh Giác Mật kinh ngạc thốt lên “Chiêu Văn Vương là anh em với ta”. Sau buổi gặp gỡ, Trịnh Giác Mật đã đem cả gia thuộc đến doanh trại Trần Nhật Duật xin hàng phục triều đình. Nhờ Trần Nhật Duật mà nhà Trần thu phục được quân nổi loạn này không đổ một giọt máu nào.
Không chỉ giỏi ngoại ngữ, Trần Nhật Duật còn là một mãnh tướng đích thực trên chiến trường. Ông chính là người chỉ huy quân đội nhà Trần đánh tan đội quân của Toa Đô tại cửa Hàm Tử vào cuối tháng 4/1285. Không phải ngẫu nhiên mà Đại Việt Sử Ký Toàn Thư chép: “Công đánh giặc Nguyên, Nhật Duật lập được nhiều hơn cả”.
Trần Nhật Duật làm quan dưới 4 đời vua Trần. Thời vua Trần Minh Tông, ông là Tá Thánh thái sư, đến đời vua Trần Hiến Tông, ông được phong làm Chiêu Văn đại vương. Dù làm đến tể tướng, lại xuất thân dòng dõi hoàng tộc, có công lớn trong đánh đuổi ngoại xâm nhưng vị tướng này luôn khiêm tốn, thanh cao, không bao giờ tự kiêu, uy hiếp người khác.
Năm 1330, Trần Nhật Duật qua đời, hưởng thọ 75 tuổi. Tên tuổi của ông được người dân Việt Nam nhớ mãi. Ngày nay có nhiều địa danh mang tên vị tướng này. Ông được đánh giá là một trong những vị tướng tài giỏi nhất của nước ta, góp công lafmnene sự hưng thịnh của Đại Việt lúc bấy giờ.
