Thân thế vị tướng công an đặc biệt nhất ở Hỏa Lò: Từng là cựu tù lại quay về tiếp quản, 18 tuổi vào Đảng
Ngày quay trở về nhà tù Hỏa Lò, nhưng với vị thế là người tiếp quản, vị tướng này đã không giấu nổi xúc động. Đêm đó nằm ngủ ở trại, ông bật khóc nhớ đồng đội cũ, nhớ những ngày ở tù nơi đây.
Hỏa Lò từng được gọi là “địa ngục trần gian” giữa lòng Hà Nội những năm chiến tranh. Nơi đây chứng kiến không biết bao nhiêu tội ác của bọn thực dân, chứng kiến sự kiên cường, bất khuất của các anh hùng, liệt sĩ Việt Nam. Ở Hỏa Lò có một vị tướng rất đặc biệt. Ông từng là cựu tù nơi đây, chịu nhiều hình thức tra tấn dã man của bọn cai ngục nhưng về sau lại là người duy nhất quay về tiếp quản nhà tù.
Người được nhắc đến là thiếu tướng Nguyễn Đức Minh (1931 – 2021). Tướng Minh sinh ra và lớn lên ở phố Lò Đúc, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Ông tham gia hoạt động cách mạng từ rất sớm. Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, cậu học sinh Chu Văn An này đã đứng trong đội ngũ Đoàn Thiếu niên tiền phong thành Hoàng Diệu. Tháng 11/1949, khi chỉ mới 18 tuổi, chàng trai trẻ Nguyễn Đức Minh đã vinh dự được đứng trong hàng ngũ của Đảng.
Đồng chí Nguyễn Đức Minh từng có thời kỳ hoạt động ở Công an quận 6 (Thanh Trì – Hà Nội ngày nay). Khi đó ông được giao nhiệm vụ theo dõi tên Đặng Hữu Chí, Chủ tịch Hội đồng An dân Hà Nội. Ngày 19/5/1948, đồng chí cùng công an Quận 6 tham gia rải truyền đơn và treo cờ đỏ sao vàng nhân dịp sinh nhật Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tướng Minh khi đó chính là người được giao nhiệm vụ treo cờ ở chợ Đồng Xuân.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, đồng chí Nguyễn Đức Minh bị địch bắt khi đang ngủ đêm ở Đền Lừ, huyện Thanh Trì, Hà Nội. Ông bị đưa về nhà tù Hỏa Lò. Những năm tháng sau đó ông chịu đủ hình thức tra tấn, giam giữ đầy dã man của địch.
Kể lại thời gian làm tù nhân tại Hỏa Lò, tướng Nguyễn Đức Minh cho biết, bao nhiêu năm ở tù là bấy nhiêu năm ông phải nằm đất bất kể ốm đau. Mỗi ngày chúng phát cho tù nhân 2 nắm cơm với đậu, khó ăn vô cùng, ăn xong lại bị kiết lị nặng. Cũng may khi đó đồng đội đã nghiền cơm với nước cho ông ăn mới qua được.
Năm tháng ấy tại Hỏa Lò, tướng Minh vẫn nhớ rõ câu nói quen thuộc các tù nhân cách mạng vẫn nói với nhau: “Hai ca rau kỳ, bốn ca dội”. Tình cảnh của họ lúc đó là 3 ngày tắm 1 lần, mỗi lần tắm được vài ca nước rửa rau. Thế nên ai cũng bị ghẻ lở, hắc lào.
Nhưng khổ cực đó cũng chưa là gì với những đòn tra tấn man rợ. Chàng thanh niên Nguyễn Đức Minh khi ấy chỉ mới 17, 18 tuổi, ngày nào cũng bị đánh đập dã man. Nhưng với tinh thần của một người lính, động lực từ những người đàn anh đi trước và những tài liệu cổ vũ bên ngoài gửi vào, ông cùng nhiều bạn tù vẫn kiên dũng vượt qua.
“Nó hành mình thế để mình chỉ nghĩ đến chuyện ốm đau, no đói, không nghĩ đến chuyện chống nó. Nhưng chỉ ban ngày thôi, ban đêm anh em chúng tôi lại chụm vào với nhau, nói chuyện, bàn bạc và thông tin từ bên ngoài vào để hun đúc ý chí chiến đấu, quyết tâm chiến đấu đến cùng, rút ra những kinh nghiệm gì, thấy được sơ hở gì của chúng để tìm cách trốn tù”, thiếu tướng Nguyễn Đức Minh kể lại.
Từng chịu đủ hình thức tra tấn tại Hỏa Lò, nhưng điều đặc biệt là đến ngày 10/10/1954, tướng Minh khi đó đang công tác tại bộ phân điều tra xét hỏi của Công an Hà Nội lại được phân về tiếp quản nhà tù Hỏa Lò. Ông là cựu tù duy nhất của Hỏa Lò được về tiếp quản nơi đây.
Khách đến tham quan nhà tù Hỏa Lò ngày nay có thể rất ấn tượng với dòng chữ Maison Central ở ngay cổng. Nhưng đó chính là thứ khiến người cựu tù Nguyễn Đức Minh nghẹn ngào ngay khi đặt chân trở lại “địa ngục trần gian” năm nào.
“Đêm hôm ấy, nằm ở phòng của thằng Giám thị cũ, nhìn xuống nhà tù, nhớ lại những ngày ở tù, nhớ lại anh em, phấn khởi với chiến thắng của quân và dân Thủ đô, nhưng cũng buồn, nhớ đến những người anh em đã mất ngay trong tù”, tướng Minh xúc động chia sẻ.
Năm 1964, Thiếu tướng Nguyễn Đức Minh viết đơn tình nguyện vào chiến trường miền Nam để tham gia kháng chiến chống Mỹ. 1 năm sau ông phụ trách Tiểu ban Điệp báo An ninh Khu VI. Sau năm 1975, tướng Minh được điều động ra công tác ở Hà Nội.
Nhờ những đóng góp to lớn trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, Thiếu tướng Nguyễn Dức Minh vinh dự được Đảng và Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân vào tháng 3/2016. Năm 2018 ông nhận huy hiệu 70 năm tuổi Đảng.
