Loài cây ăn thịt kỳ diệu nhất thế giới tưởng tuyệt chủng bỗng ‘hồi sinh’ ở Việt Nam, số lượng cực ít

Các loài thực vật “săn mồi” ở Việt Nam chưa được thống kê đầy đủ. Nổi tiếng nhất, phổ biến nhất là họ bắt ruồi Droseraceae (3 loài) và họ nắp ấm Nepenthaceae (3 loài). Chúng đều nằm trong danh sách những loài thực vật kỳ diệu nhất thế giới, là loài cây ăn thịt nổi tiếng.

Năm 2012, giới khoa học thế giới bất ngờ khi đội ngũ nghiên cứu của Viện Sinh học Nhiệt đới và Pháp tái phát hiện loài cây nắp ấm Thorel, tên khoa học là Nepenthes thorelii Lecomte. Loài cây này chỉ có ở Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát, Tây Ninh. Lần đầu nó được ghi nhận ở nước ta là vào khoảng 1861 – 1869, ở thị xã Thị Lĩnh, huyện Lò Thiêu, tỉnh Bình Dương. Năm 1909, nhà khoa học Pháp tên Henri Lecomte đã đặt tên cho loài cây này là Thorel.

Thorel gây chú ý với cách thức săn mồi của mình. Chúng có vẻ ngoài như một cái ấm, phần đáy thắt lại, tiết ra chất nhựa có mùi hương hấp dẫn con mồi. Dưới miệng bình còn có chất dịch mật, các loài côn trùng vô tư bò lên chiếc bình này mà không hề biết nó là cái bẫy vô cùng nguy hiểm.

Bên trong chiếc bình đó có lông răng. Chúng là những vòng tròn chứa gai nhỏ, hướng xuống dưới, bao quanh lối vào. Một khi đã rơi vào chiếc bẫy của Thorel, khả năng sống sót của các loài côn trùng là con số 0. Bởi nắp bình sẽ nhanh chóng úp xuống, con mồi dần trượt vào cuống lá, nơi đó có enzyme tiêu hóa chờ chúng sẵn.

Lần tái phát hiện Thorel năm 2012 ở Việt Nam là tin vui lớn. Nhưng cũng để lại nhiều vấn đề cho chúng ta khi chỉ có không quá 100 cây còn tồn tại ở khu vực biên giới Việt Nam – Campuchia mà thôi.

Số lượng cá thể ít ỏi như vậy nên cây nắp ấm Thorel được xếp loại cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ của IUCN. Dù biết nó rất quý hiếm, nhưng công tác nghiên cứu, bảo tồn Thorel vẫn đang rất khó khăn. Cả Việt Nam lẫn thế giới đều chưa có nhiều công trình nghiên cứu về loại cây ăn thịt đặc biệt này.