Loại gia vị khiến nhiều người mê mẩn, được ví như ‘vàng đen’ của Tây Bắc Việt Nam, là ‘máy in tiền’ cho người dân

Việt Nam là quốc gia nổi tiếng với nhiều loại gia vị đặc sắc. Ẩm thực nước ta được đánh giá cao nhờ khả năng pha trộn, kết hợp giữa các loại gia vị khác nhau. Trong số đó, có một loại hạt gia vị đặc biệt của vùng đất Tây Bắc, gần như không người Việt nào không biết, đó chính là hạt dổi.

Hạt dổi được mệnh danh là “vàng đen” của núi rừng Tây Bắc nói riêng, Việt Nam nói chung. Lý do bởi nó mang lại giá trị kinh tế cao cho người dân, lại có nhiều công dụng từ đời sống đến ẩm thực.

Hạt dổi là hạt của cây dổi, một loại cây thân gỗ sống lâu năm, có tên khoa học là Michelia tonkinensis. Cây dổi cao chừng 10 – 20 m, rất rậm rạp, thường được người dân tộc lấy gỗ xây nhà, làm củi.

Cứ vào tháng 3 đến tháng 4 hàng năm, hoa dổi sẽ bắt đầu nở rộ. Thứ hoa màu trắng phủ khắp núi rừng, lại phảng phất hương thơm nhẹ nhàng gây xao xuyến. Tuy nhiên, đến chừng tháng 4, hoa dổi sẽ tàn dần để nhường chỗ cho quả mọc lên. Quả dổi chín vào khoảng tháng 9 – tháng 11.

Nắm được thời gian quả dổi chín, bà con sẽ bắt đầu thu hoạch, tách lấy hạt bên trong. Vì cây này quá cao nên họ thường chờ quả rụng xuống mới thu hoạch. Hạt dổi lại có 2 loại: 1 là loại màu hơi đen, cứng, không có mùi thơm, không có tác dụng gì. Loại thứ 2 lại có hạt màu đỏ tươi, mùi thơm, thường được dùng làm gia vị. Nó được gọi là hạt dổi nếp.

Sau khi thu hoạch, hạt dổi sẽ được mang đi phơi khô, sau đó nướng chín, giã nhỏ để làm thành gia vị. Loại hạt dổi nếp này không hề dễ khai thác nên giá thành cũng khá cao. Hiện tại, 1 kg hạt dổi nếp giao động từ 250.000 – 270.000 đồng, riêng hạt tươi có giá rất cao, khoảng 1 triệu đồng/kg.

Hầu hết các loại ẩm thực miền Tây Bắc như thịt gác bếp, đồ nướng, thậm chí tiết canh đều dùng đến hạt dổi để làm gia vị tẩm ướp, nếu thiếu nó coi như thiếu đi cái “hồn” của món ăn. Bà con dân tộc nơi đây còn có loại nước chấm đặc biệt làm từ hạt dổi, với tên gọi “chẩm chéo”.

Khoa học nghiên cứu và chỉ ra hạt dổi có rất nhiều lợi ích với sức khỏe con người. Loại hạt này chứa nhiều hoạt chất sinh học quý giá, tốt với cơ thể. Trong dân gian từng có nhiều lương y dùng hạt dổi làm thuốc chữa bệnh.