Danh tính cung thủ giỏi nhất đời Trần: Mệnh danh là thần tiễn, kết liễu kẻ bán nước trên lưng ngựa

Là một trong 5 thuộc hạ hay còn gọi là ngũ tướng trung thành và tài giỏi của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Địa Lô có tài bắn cung thiện xạ bách phát bách trúng, đồng thời được suy tôn là cung thủ số một của nhà Trần. Danh tướng này có biệt danh là “Thần tiễn đương thời”.

Cùng là gia nô của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn nhưng Nguyễn Địa Lô được cho là có địa vị cao hơn Yết Kiêu và Dã Tượng. Trong khi những nhân vật này chỉ được sử sách khi lại bằng biệt danh như chó mõm ngắn (Yết Kiêu) hay voi hoang dã (Dã Tượng), chỉ riêng Nguyễn Địa Lô được ghi chép tên họ đầy đủ.

Cũng theo dã sử, Nguyễn Địa Lô có tài năng bắn cung “bách phát bách trúng”, khi trên vai lúc nào cũng đeo cung tên.

Nguyễn Địa Lô từng gây được công lớn trong kháng chiến chống quân xâm lược  Nguyên - Mông khi ông đã bắn chết kẻ phản quốc Trần Kiện trên đường hắn theo quân Nguyên cố chạy trốn.

Cụ thể vào năm 1285, khi đạo quân của Toa Đô từ Chiêm Thành ra đến Nghệ An, ần Kiện đã hèn nhát bỏ đi đầu hàng (lúc đó là tướng chỉ huy quân đội của nhà Trần). Chính điều này đã gây cho trận đánh những tổn thất vô cùng lớn. 

Là con Tĩnh Quốc Vương Trần Quốc Khang, Trần Kiện lúc đó giữ chức vụ  Chương Hiến Hầu. Nhờ tài năng, giỏi thơ văn, biết cưỡi ngựa, bắn cung, Trần Kiện được triều đình giao phó thay cha làm Tĩnh Hải quân Tiết Độ sứ, thậm chí còn được  Trần Quang Khải gả con gái. Tuy nhiên, vì lầm đường lạc lối, vị tướng này đã đầu hàng quân giặc.

Khi Trần Kiện đầu hàng, Toa Đô đã lập tức sai người dẫn về Yên Kinh (Trung Quốc). Tuy nhiên, chỉ vừa đến biên giới phía Bắc, ở Ma Lục (gần Chi Lăng–Lạng Sơn),  dưới sự chỉ huy của đội dân binh địa phương cùng các thủ lĩnh, bọn Trần Kiện đã bị đánh tơi bời. Đáng nói,  Địa Lô cũng có trong cuộc tập kích này và bắn chết tên giặc bán nước ngay tại chỗ (sự kiện này xảy ra vào tháng 5/1285).

Sau ngày toàn thắng,  Địa Lô đã được phong thưởng rất hậu vì công trạng của mình.

Bộ sử “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” có ghi chép về sự kiện này như sau: “Quân của Toa Đô kéo về đến Nghệ An, đi đến đâu đánh tan đến đấy, quân của Quang Khải không thể chống lại được. Trần Kiện cùng với thuộc hạ là Lê Trắc đem gia quyến đón đường đầu hàng; Toa Đô sai người đưa bọn Trần Kiện về Yên Kinh. Khi đến Lạng Giang, thổ hào ở đấy là Nguyễn Thế Lộc và Nguyễn Lĩnh đánh bọn Trần Kiện ở trại Ma Lục. Người gia nô của Hưng Đạo vương là Nguyễn Địa Lô bắn chết Trần Kiện. Lê Trắc phải cõng xác Trần Kiện, ở trên mình ngựa, đương đêm chạy trốn, chạy được vài mươi dặm, đến Kheo Ôn, Trắc mới chôn xác Trần Kiện ở đấy”.

Dùng không mô tả kỹ về tài bắn của Nguyễn Địa Lô nhưng những dòng ghi chép trong chính sử này đã khẳng định chiến công tự tay bắt chết kẻ phản trắc của ông.