'Báu vật' của Việt Nam hiếm nhất thế giới, được ghi vào sách đỏ: Khiến giới khoa học chấn động

Sao La có tên khoa học là Pseudoryx nghetinhensis, thuộc nhóm thú sừng rỗng, giống loài Linh Dương. Năm 1992, các nhà khoa học thuộc Bộ Lâm nghiệp Việt Nam cũ (nay là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) và Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) đã phát hiện loài thú quý hiếm nhất trên thế giới này tại vùng núi rừng Trường Sơn tại Việt Nam thuộc địa phận tỉnh Hà Tĩnh.

Được biết, thời điểm ấy nhóm chuyên gia bất ngờ tìm thấy một hộp sọ với cặp sừng kỳ lạ trong nhà của một thợ săn. Vì sở hữu nhiều đặc tính kỳ lạ, đồng loạt những người chứng kiến đều cho rằng đó có thể là của một loài thú mới thuộc họ bò (Bovidae) chưa được khoa học biết đến. Sau đó, họ tạm thời đặt tên “dê sừng dài” cho loài động vật bí ẩn này. Chính khám phá này đã mở đầu cho một “chương mới” quan trọng về sao la của các nhà khoa học.

Sau khi cá thể đầu tiên được phát hiện, đến năm 1993, các chuyên gia tiếp tục phát hiện nhiều cặp sừng của loài “dê sừng dài” ở huyện Con Cuông và huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An. Ngay lập tức, giới nghiên cứu dồn lực dành nhiều thời gian để tìm hiểu về loài thú mới này.

Trong khi đó, vì loài động vật bí ẩn này sở hữu cặp sừng  giống 2 cọc đứng của bàn quay sợi mà tiếng Thái gọi là “sao la” nên người dân địa phương ở đây thay vì gọi là loài “dê sừng dài” thì đặt luôn cho nó cái tên “sao la”.

Sau khoảng nửa năm nghiên cứu, đến giữa năm 1993, tạp chí Nature - tập san khoa học hàng đầu đầu thế giới số 363 (ngày 2/6/1993) đăng tải bài viết về việc các tác giả Vu Van Dung, Pham Mong Giao, Nguyen Ngoc Chinh, Do Tuoc, P. Arctander và John MacKinnon (Anh) chính thức công bố loài thú mới: Sao la.

Việc đặt tên loài mới phải luôn địa danh nơi phát hiện loài đó nên các chuyên gia đã đặt tên khoa học cho Sao la là Pseudoryx nghetinhensis. Riêng cụm từ Pseudoxyt là tên gốc, được đặt tên theo giống một loài thú là con oxyt có nhiều nét tương đồng như Sao la nhưng kích thước lớn hơn rất nhiều và được tìm thấy ở vùng Trung Đông từ lâu.

Mặc dù loài động vật quý hiếm này thuộc họ sừng rỗng nhưng trông giống loài Linh dương. Đặc điểm nhận dạng của Sao La là cặp sừng song song, nhọn dần về phía cuối và có thể dài tới 50cm. Đây cũng là vũ khí để loài động vật này tự vệ. Một con Sao la trưởng thành có chiều dài cơ thể từ 1,3 - 1,5m, cao 0,9m, nặng khoảng 100 kg và có bộ lông màu nâu sẫm.

Trên thế giới, lần cuối cùng sao la được ghi nhận trong tự nhiên là ở Lào năm 2010, còn tại Việt Nam là vào năm 1998. Theo ước tính của các chuyên gia, hiện chỉ còn khoảng vài chục cá thể Sao la có thể được tìm thấy ở các cánh rừng rậm dọc biên giới Việt - Lào.

Vì là một loài động vật khó nắm bắt, sau 20 năm các nhà khoa học vẫn chưa hiểu biết rõ về sinh thái và tập tính của Sao la. Hơn nữa, số lượng cá thể cực kỳ ít nên Sao la được xếp hạng ở mức cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ của Liên minh Bảo tồn Thế giới và trong Sách đỏ Việt Nam. Ngoài ra, vì quý và hiếm nên loài động vất này còn được giới nghiên cứu đặt biệt danh là "Kỳ lân Châu Á".