Gia tộc giàu nhất Sài Gòn xưa: Gả cháu gái cho vua Bảo Đại làm hoàng hậu kèm hồi môn 20.000 cây vàng

Vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, người Sài Gòn truyền tai nhau câu nói: “Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường, tứ Hoả”. Đây chính là lời ca tụng của dân chúng dành cho tứ đại phú hộ lẫy lừng nhất thời đó. Đáng chú ý, người đứng đầu chính là ông Huyện Sỹ. 

Ông tên thật là Lê Nhứt Sỹ (1841 – 1900), là người gốc Tân An (Long An) nhưng sinh tại Cầu Kho (Sài Gòn). Gia đình ông theo đạo Công giáo nên từ nhỏ ông Sỹ đã được các tu sĩ người Pháp đưa đi du học ở Malaysia, dần thuần thục ngôn ngữ Latinh Pháp, Hán và chữ quốc ngữ. Vì tên khai sinh trùng với tên của thầy dạy nên ông đổi tên từ Lê Nhứt Sỹ thành Lê Phát Đạt. Quả thật sự nghiệp sau này của ông phát đạt như cái tên mới vậy. Được chính phủ Pháp bổ nhiệm làm thông ngôn ngay từ khi mới về nước, đến năm 1880, ông làm chức Ủy viên Hội đồng Quản hạt Nam Kỳ rồi lên hàm cấp Huyện, từ đó được dân chúng gọi bằng cái tên Huyện Sỹ. 

Ông Huyện Sỹ là người có đầu óc kinh doanh nhanh nhạy, khi dân bỏ ruộng đi tản tránh thực dân Pháp, ông đã dùng hết tiền để dành để mua vài thửa đất có địa thế tốt để thuê nông dân gieo trồng lúa cho mình. Mùa màng bội thu, ông Sỹ chớp cơ hội vay thêm tiền để mở rộng đất đai canh tác. Với vốn liếng dồi dào sau vài mùa "ăn đậm", ông Sỹ đầu tư sang nhà đất, liên tục xây nhà cho thuê, xây nhà xưởng, nhà máy để sản xuất. Dân chúng khi đó truyền tai nhau rằng ông Huyện Sỹ nắm trong tay hàng ngàn căn nhà, Tạp chí Đầu tư Tài chính cũng tiết lộ toàn bộ vùng đất trù phú ở Gò Công, Long An, Tiền Giang kéo dài đến tận biên giới Campuchia đều thuộc sở hữu của ông. Tư gia mà cả nhà ông sống là một biệt thự ven sông nguy nga như cung điện án ngữ một vùng.

Ông Sỹ có người con gái tên Lê Thị Bình, kết hôn với ông Nguyễn Hữu Hào - một đại điền chủ từng du học Pháp - và sinh được hai người con gái: Cô lớn là Agnès, gả cho Nam tước Pierre Didelot và út nữ là cô Mariette Jeannette Nguyễn Hữu Thị Lan (Nam Phương Hoàng hậu). Khi gả cháu ngoại út cho vua Bảo Đại, gia đình ông Huyện Sỹ đã tặng của hồi môn cho Nam Phương hoàng hậu một triệu đồng tiền mặt, tương đương với 20.000 lượng vàng thời đó. Độ "chịu chi" của nhà đại phú hộ đứng đầu Sài Gòn khiến ai nấy không khỏi ngưỡng mộ. Sau này khi vua Bảo Đại sa cơ, ông cũng nhiều lần viết thư xin tiền vợ vì biết Nam Phương Hoàng hậu có gia đình giàu có hậu thuẫn phía sau. 

Là gia tộc giàu có bậc nhất Sài Gòn xưa nhưng người nhà ông Huyện Sỹ sống khá giản dị và ín tiếng. Được biết, trong nhà ông luôn treo câu đối "Cần dữ kiệm, trị gia thượng sách. Nhẫn nhi hòa, xử thế lương đồ". (Tạm dịch: Trong gia đình phải chăm chỉ và tiết kiệm. Xử thế với người ngoài phải hòa hoãn và nhẫn nhịn) để nhắc nhở mọi người sống chăm chỉ, tiết kiệm và luôn cư xử đúng mực. Con cháu nhà ông Huyện Sỹ ai cũng học hành thành tài và trở thành những đại điền chủ giàu có, tinh anh của xã hội. Trước khi qua đời, ông Huyện Sỹ đã di chúc 1/7 tài sản của mình dành cho việc xây nhà thờ giáo họ Chợ Đũi, ngày nay thường được gọi với cái tên nhà thờ Huyện Sỹ.