Công chúa nhà Nguyễn là con lai Việt Pháp, đỗ thủ khoa Thạc sĩ, lâu đài từng ở được Pháp xem là di tích văn hoá lịch sử
Không chỉ có xuất thân cao quý, tài giỏi hơn người mà công chúa nhà Nguyễn còn nổi tiếng là người hiếu đức, quyết không lấy chồng để phụng dưỡng cha mẹ suốt đời.
Vua Hàm Nghi (1871 - 1944) là một trong những vị vua yêu nước nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam với phong trào Cần Vương. Tài năng đức độ hơn người nên các con của vua cũng được nuôi dạy rất tốt. Trưởng công chúa của vua Hàm Nghi với Vương phi người Pháp tên Marcelle Aimée Léonie Laloe là Nguyễn Phúc Như Mai chính là người đầu tiên của triều Nguyễn đỗ thạc sĩ.
Được biết, bà từng vượt qua rất nhiều sinh viên Pháp xuất sắc để đạt danh hiệu thủ khoa Nông lâm ở xứ sở rượu vang, sau đó làm việc tại Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Pháp. Trong cuốn "Các vương phi, công chúa, nữ cung triều Nguyễn" của tác giả Tôn Thất Bình có ca ngợi học lực giỏi của công chúa trong suốt khoảng thời gian học tại Pháp. Báo chí ở "kinh đô ánh sáng" Paris hồi cuối những năm hai mươi của Thế kỷ XX "rần rần" vì người con gái Việt Nam có xuất thân cao quý sở hữu trí tuệ xuất chúng. Ngoài bằng Thạc sĩ Nông lâm, Công chúa Như Mai còn có nhiều bằng về hóa sinh học.
Nhận xét về chị gái của mình, công chúa Như Lý cho biết bà là người cởi mở, làm việc có khoa học và luôn nhiệt huyết, năng nổ trong mọi vấn đề. Ở địa vị cao nhưng trưởng công chúa của vua Hàm Nghi lại rất khiêm tốn, biết kính trên nhường dưới. Chính vì thế mà bà được gọi với danh xưng vô cùng trìu mến, đó là "Princesse d’Annam" (Bà Công chúa An Nam).
Giống với cha, công chúa là người yêu nước và luôn cố hết sức giữ gìn văn hóa truyền thống Việt Nam. Được biết bà đã mặc phục sức theo kiểu đàn bà Việt Nam trong suốt quá trình đi học. Khi có người hỏi, công chúa bình thản đáp: "Ăn mặc như thế thể theo ý muốn của cha tôi là vua Hàm Nghi".
Công chúa Như Mai cả đời không lấy chồng vì muốn phụng dượng cha mẹ. Tấm lòng hiếu thảo của bà khiến hậu thế sau này vừa ngưỡng mộ vừa kính nể. Bà qua đời vào ngày 1/11/1999 tại Bệnh viện Thị xã Saint-Pièrre ở Vigeois/Corrèze và được mai táng chung mộ với cha, mẹ, em trai và người quản gia của mình. Lâu đài De Losse của bà ở Dordogne được hoàn thiện từ năm 1576 đến năm 1928 đã được nhà nước Pháp xếp hạng di tích văn hoá lịch sử.
