Câu lạc bộ nhà báo Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam thuộc Hội Nhà báo Việt Nam vừa công bố 10 sự kiện KH&CN trong nước nổi bật của năm 2011.
Cuộc bình chọn do hơn 40 nhà báo thuộc các cơ quan truyền thông đại chúng của trung ương và địa phương viết về lĩnh vực KH&CN bình chọn với mục đích động viên, ghi nhận và tôn vinh những cống hiến của các nhà khoa học, tập thể các nhà khoa học đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong năm qua.
Dưới đây là 10 sự kiện KH&CN nổi bật nhất năm 2011 trong các lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; cơ chế chính sách; tôn vinh nhà khoa học; hội nhập quốc tế về KH&CN; ứng dụng công nghệ.
<>1. Đề án “Quá trình hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ”
Ngày 10-10-2011, tại trụ sở Bộ KH&CN đã diễn ra buổi nghiệm thu cấp Nhà nước Đề án “Quá trình hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ”. Đề án do Giáo sư, Viện sĩ Phan Huy Lê làm chủ nhiệm, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam là cơ quan chủ trì.
Đề án này được triển khai từ cuối năm 2007, nghiên cứu về điều kiện tự nhiên, quá trình lịch sử và đặc trưng kinh tế, xã hội, văn hóa vùng đất Nam Bộ của Việt Nam từ cội nguồn đến ngày nay.
Kết quả nghiên cứu của Đề án đã xác lập được các vấn đề có tính phương pháp luận trong tiếp cận nghiên cứu vùng đất Nam Bộ; làm rõ được quá trình lịch sử, các đặc trưng kinh tế, xã hội, văn hóa và thiết chế quản lý phục vụ các nhiệm vụ phát triển, bảo đảm an ninh quốc phòng ở vùng đất Nam Bộ; xây dựng cơ sở khoa học, làm rõ và khẳng định cơ sở pháp lý chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam ở vùng đất Nam Bộ phù hợp với thông lệ quốc tế; bước đầu làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến kết quả nghiên cứu đến cán bộ và nhân dân địa phương và nhân dân cả nước.
<>2. Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia
Ngày 5-8, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định thành lập Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia với vốn điều lệ 1000 tỷ đồng được cấp từ ngân sách Nhà nước về hoạt động KH&CN.
Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, có chức năng cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn, hỗ trợ vốn cho các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp thực hiện nghiên cứu, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ.
Quỹ được sử dụng đến 50% vốn ngân sách Nhà nước cấp để thực hiện hỗ trợ lãi suất vay, cho vay ưu đãi, bảo lãnh để vay vốn. Sau khi hoàn thành việc xây dựng quy chế hoạt động, Quỹ sẽ tập trung hỗ trợ dưới nhiều hình thức cho các doanh nghiệp KH&CN.
<>3. Dành kinh phí lớn nhất cho dự án KH&CN
Ngày 24-11, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân công bố<> </>Dự án “Thiết kế và chế tạo chip, thẻ, đầu đọc RFID và xây dựng hệ thống ứng dụng” được đầu tư 145,7 tỷ đồng. Trong đó vốn từ ngân sách 124,8 tỷ đồng, phần còn lại là đóng góp của Tổng Công ty Công nghiệp Sài Gòn.
Dự án nói trên thiết kế và sản xuất chip xử lý 32 bit theo côn nghệ RFID và UHF thành sản phẩm hàng hóa để ứng dụng trong các lĩnh vực có liên quan đến thông tin cá nhân như chứng minh nhân dân điện tử, thẻ ra vào; kiểm soát chất lượng hàng hóa...
Chủ Dự án là ĐHQG TP. Hồ Chí Minh, thời gian thực hiện 4 năm.
<>4. Giáo sư Hoàng Tụy được tặng giải thưởng toán học “Constantin Caratheodory Prize”
Giải thưởng Constantin Caratheodory Prize” được đặt theo tên nhà toán học lừng danh người Hy Lạp (1873-1950) để vinh danh những cống hiến xuất sắc đã được thử thách qua thời gian. Các tiêu chí của giải thưởng bao gồm tính xuất sắc, độc đáo, ý nghĩa, chiều sâu và ảnh hưởng của cống hiến khoa học.
Giải được trao tặng 2 năm một lần cho những cá nhân hay tập thể xuất sắc có cống hiến căn bản cho lý thuyết, lập trình và ứng dụng trong lĩnh vực tối ưu toàn cục, bắt đầu tư năm 2011.
Đại hội thế giới về tối ưu hóa toàn cầu lần thứ hai được tổ chức tại Hy Lạp từ ngày 3 đến 7-7 đã quyết định trao tặng giải thưởng đầu tiên cho Giáo sư Hoàng Tụy, người có đóng góp tiên phong cho tối ưu hóa toàn cục.
Giáo sư Hoàng Tụy sinh năm 1927, là tiến sĩ về toán học, nghiên cứu hàm thực, lý thuyết tối ưu, giải tích lồi, toán kinh tế. Ông được coi là nhà toán học mở đường cho một chuyên ngành toán học mới, là “cha đẻ của tối ưu toàn cục”.
Giáo sư Hoàng Tụy cũng là người gây dựng cơ sở và tổ chức ứng dụng toán học vào quản lý kinh tế ở Việt Nam, đồng thời nghiên cứu và góp sức vào chấn hưng giáo dục và các vấn đề kinh tế, xã hội của đất nước. Ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt một năm 1996, Giải thưởng Phan Châu Trinh năm 2010.
<>5. Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt được khởi động trở lại bởi chính các nhà khoa học Việt Nam
Lần khởi động Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt ngày 30-10 vừa qua được xem là lần quan trọng thứ ba trong lịch sử. Từ thời điểm này, hoạt động của Lò phản ứng được duy trì bằng toàn bộ các bó nhiên liệu độ giàu thấp chứa hàm lượng U-235 dưới 20%.
Sự kiện này đánh dấu một trong những điểm mốc quan trọng trên con đường phát triển của ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam. Lần đầu tiên trong lịch sử, đội ngũ vận hành chỉ gồm những kỹ sư Việt Nam đã khởi động thành công lò phản ứng hạt nhân. Đó là một tập thể các nhà khoa học và công nghệ mạnh trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử ở Việt Nam.
<>6. Việt Nam tổ chức hội nghị Bộ trưởng KH&CN ASEAN
Từ ngày 21 đến 26-11, tại TP. Hồ Chí Minh Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ ASEAN lần thứ 14 (AMMST-14) và Hội nghị Ủy ban Khoa học và Công nghệ ASEAN lần thứ 62 (COST-62).
AMMST-14 và COST-62 thảo luận các vấn đề nhằm tăng cường hơn nữa hợp tác về KH&CN trong khu vực ASEAN hướng tới xây dựng cộng đồng ASEAN vào năm 2015 dựa trên ba trụ cột: cộng đồng chính trị - an ninh (APSC), cộng đồng kinh tế (AEC) và cộng đồng văn hóa xã hội (ACSC).
<>7 . <>Hạ thủy giàn khoan tự nâng 90m nước đầu tiên do Việt Nam chế tạo
Ngày 10-9-2011, tại Khu cảng Dầu khí Vùng Tàu, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam đã tổ chức lễ hạ thủy giàn khoan tự nâng 90m nước. Giàn khoan tự nâng 90m nước với trọng lượng 12.000 tấn, chân dài 145m; chiều sâu khoan đến 6,1 km. Giàn khoan chịu sức gió tương đương bão cấp 12, hoạt động tốt trong thời tiết khắc nghiệt. Công trình đã được cơ quan Đăng kiểm Hàng hải Hoa Kỳ cấp giấy chứng nhận theo tiêu chuẩn quốc tế.
Đây là công trình cơ khí trọng điểm quốc gia lần đầu tiên được thiết kế chi tiết và lắp dựng tại Việt Nam, đưa nước ta trở thành 1 trong 3 nước ở Châu Á và 1 trong 10 nước trên thế giới thiết kế chi tiết và lắp dựng giàn khoan tự nâng đạt tiêu chuẩn Quốc tế.
<>8. Máy soi cắt lớp điện toán trong công nghiệp
Các nhà khoa học Trung tâm Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp (thuộc Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam) đã thiết kế chế tạo thành công máy soi cắt lớp điện toán trong công nghiệp.
Đây là loại máy do các nhà khoa học trong nước viết phần mềm và chế tạo bằng 100% các thiết bị của Việt Nam. Nguyên lý hoạt động của của máy là dùng tia gamma chụp vào lõi các vật thể để xác định cấu tạo bên trong nhằm cho ra những hình ảnh kín của các hiện vật để tìm ra khuyết tật... mà không cần phải mở những thiết bị máy móc hoặc mổ xẻ các hiện vật ra. Mỗi chiếc máy trị giá hơn 8.300 USD.
Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã quyết định đặt mua sáu máy nói trên và chuyển tới 6 nước (Thái Lan, Philippin, Pakistan, Myanmar, Indonesia, Sri Lanka. Đồng thời giao cho Trung tâm mở lớp chuyển giao công nghệ cho cán bộ kỹ thuật của 6 nước tiếp nhận máy.
<>9. Vận hành dây chuyền sản xuất thiết bị điện tử viễn thông hiện đại nhất Đông Nam Á
 |
| Dây chuyền có khả năng sản xuất đa chủng loại thiết bị với số lượng lớn. Ảnh: Viettel |
Trung tâm sản xuất Điện tử Viettel vừa chính thức đưa vào vận hành dây chuyền sản xuất thiết bị điện tử viễn thông có công nghệ hiện đại nhất khu vực Đông Nam Á. Dây chuyền có tổng giá trị đầu tư hơn 200 tỷ đồng, công suất thiết kế đạt tới 5 triệu USB 3G/năm; hoặc 3 triệu máy điện thoại di động/năm; hoặc 900 nghìn máy tính/năm. Chất lượng sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế cao nhất.
Dây chuyền này hoàn toàn do người Việt Nam tự xây dựng cấu hình, lựa chọn, lắp đặt, vận hành các thiết bị hiện đại nhờ tiết kiệm kinh phí đầu tư. Dây chuyền này đi vào hoạt động không chỉ hiện thực hóa chiến lược sản xuấ thiết bị điện tử viễn thông phù hợp với quá trình phát triển thị trường trong và ngoài nước của Viettel mà còn là một thí dụ điển hình về việc xã hội hóa nguồn vốn đầu tư cho hoạt động chuyển giao công nghệ hiện đại vào sản xuất.
<>10. Phẫu thuật nội soi cắt khối tá - tụy tại Bệnh viện 103
Tháng 10-2011, các bác sĩ Khoa Ngoại bụng (B2) - Viện Quân y 103 (Hà Nội) đã phẫu thuật nội soi thành công cắt khối tá - tụy. Đây là loại phẫu thuật khó nhất, phức tạp nhất, là kỹ thuật đỉnh cao trong các phẫu thuật ổ bụng. Trong quá trình phẫu thuật chi cần sơ suất nhỏ có thể gây tổn thương các nội tạng khác, làm rách, đứt các mạch máu lớn dẫn tới chảy máu ngập tràn ổ bụng, phải chuyển mở bụng khẩn cấp hoặc đe dọa tử vong ngay trên bàn mổ. Cắt bỏ khối tá - tụy bằng phẫu thuật nội soi đòi hỏi ở phẫu thuật viên những kinh nghiệm, kỹ năng thực hành tốt và chiến thuật xử lý rất tinh tế.
Thành công của ca phẫu thuật đã mở ra một hướng nghiên cứu mới rất khả quan, không chỉ để chứng minh cho tính hiệu quả và an toàn của phẫu thuật nội soi ổ bụng mà còn mở ra khả năng ứng dụng rộng rãi của phương pháp nói trên, kể cả đối với những trường hợp bệnh lý phức tạp.
