Mạng máy tính gia đình xuất hiện ở khắp mọi nơi trong xã hội ngày nay, và hầu hết chúng ta phải học hỏi những điều cơ bản một cách rất khó khăn. Mất kết nối, mất mật khẩu, bị tấn công, phải gọi điện thoại để nhận được sự hỗ trợ khách hàng … Trong khi không có một phương án nào hoàn hảo để có thể tránh được tất cả các vấn đề trên thì kiến thức vẫn là một nền tảng sức mạnh rất cần thiết. Tôi sẽ đưa ra cho bạn các vấn đề cơ bản về mạng và cho bạn biết làm thế nào để cấu hình các thiết lập.
Modem
Router của bạn là thiết bị phần cứng để giúp bạn kết nối ra Internet, nó thường được đi kèm hợp đồng với nhà cung cấp dịch vụ Internet ( ISP - Internet service provider ). Ở Việt Nam hiện nay mạng gia đình thường là kết nối ADSL nên router ở đây chính là modem, thiết bị này chắc là sẽ quen thuộc hơn đối bạn. Bạn sẽ cần truy cập vào các modem để tinh chỉnh các thiết lập mạng của bạn khi gặp sự cố. Có rất nhiều thương hiệu và model khác nhau để tôi có thể giải thích một cách chi tiết, nhưng tất cả chúng đều có những điểm chung bắt buộc. Dĩ nhiên là bạn nên đọc hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất và bạn cũng cần phải nắm được thông tin được cung cấp bởi ISP ( tên tài khoản, mật khẩu , gói cước … ), bạn cũng có thể gọi điện thoại tới đường dây hỗ trợ của ISP và họ sẽ cho bạn biết bạn cần làm gì .
Hầu hết các modem hiện đại đều sử dụng nền tảng web làm công cụ quản trị, do đó để cấu hình modem bạn hãy bật trình duyệt và truy cập tới địa chỉ của modem ( hai địa chỉ thường gặp nhất là 192.168.1.1 và 10.0.0.1 ) . Bạn cũng sẽ cần có username và password để đăng nhập vào modem, những thông tin này được cung cấp mặc định bởi nhà sản xuất ( thường là admin/admin ) nhưng nếu bạn không thể tìm thấy nó hoặc bạn đã thay đổi và quên mất thì chỉ còn cách reset lại modem. Bạn chỉ nên làm như vậy khi mạng của bạn gặp sự cố, bởi khi reset thì tất cả cấu hình của modem sẽ mất sạch, có nghĩa là bạn phải cài đặt lại từ đầu để có thể kết nối mạng.
Thiết lập cơ bản
Một khi đã truy cập được vào modem, bạn có thể khám phá rất nhiều tùy chọn có sẵn. Hãy truy cập vào mục nternet settings, Basic settings hoặc cái gì đó tương tự thế.
Địa chỉ IP (Internet protocol) là một dãy số duy nhất có ý nghĩa tương tự như số điện thoại của bạn, nó có tác dụng để xác định bạn là ai trên mạng Internet rộng lớn. Một số nhà cung cấp dịch vụ Internet cung cấp cho người dùng địa chỉ IP động, có nghĩa là địa chỉ IP của bạn sẽ thay đổi theo thời gian khi ngắt kết nối và kết nối lại với nhà mạng. Cũng có một số nhà dịch vụ mạng khác lại cung cấp IP cho người dùng dưới dạng IP tĩnh, nó được cài cố định trong modem và không nên thay đổi. Đi kèm địa chỉ IP là hai khái niệm subnetmask và gateway. Subnetmask là mặt nạ IP, nếu bạn là người dùng bình thường thì cũng không cần quan tâm lắm, trong mạng LAN subnetmask thường là 255.255.255.0 . Gateway IP chính là địa chỉ của cổng mà chúng ta phải qua đó để kết nối ra Internet, có thể hiểu như là bạn muốn đi ra khỏi nhà thì kiểu gì cũng phải đi qua cổng nhà và IP gateway chính là địa chỉ của cánh cổng đó.
Nếu địa chỉ IP có ý nghĩa như số điện thoại, thì DNS lại có thể hiểu như là danh bạ điện thoại (DNS - domain name server) . Nó sẽ cung cấp các ánh xạ địa chỉ IP và tên miền , ví dụ như yeulaptop.com sẽ ứng với IP là 123.30.208.230 . Nhà cung cấp dịch vụ thường sẽ cung cấp cho chế độ tự động khi thiết lập modem , có nghĩa là mặc định modem sẽ sử dụng DNS của nhà cung cấp dịch vụ , tuy nhiên hiện nay có nhiều lựa chọn DNS miễn phí khác để bạn lựa chọn , có thể kể đến Google DNS ( 8.8.8.8 , 8.8.4.4 ) hay Norton DNS …
Bảo mật
Có hai chế độ bảo mật đối với mạng gia đình : một là ngăn chặn người dùng trái phép sử dụng Internet và bảo vệ các máy kết nối mạng từ các nguy cơ tấn công từ bên ngoài. Nếu là mạng có dây thì bạn sẽ không gặp nhiều với việc truy cập trái phép kết nối Internet ( trừ khi ai đó kéo dây trộm từ nhà bạn ra ngoài , điều này khá hiếm gặp ) . Đối với mạng không dây thì bảo mật bằng mật khẩu để tránh truy cập trái phép là điều rất cần thiết, bạn nên đặt mật khẩu bằng nhiều loại kí tự và thay đổi chúng thường xuyên nếu bạn sống ở khu đông người hay nghi ngờ có người đang cố gắng hack mật khẩu của bạn. Việc tiếp theo là bảo vệ khỏi sự tấn công từ bên ngoài, hầu hết các modem đều có Firewall , bạn nên kích hoạt để chúng hoạt động vì sự an toàn của chính mình.
Kết nối mạng
Mục đích chính của modem ( router ) là kết nối máy tính hay các thiết bị khác như game systems, smartphones, tablets với mạng Internet. Hầu hết modem đều được tích hợp dịch vụ DHCP (dynamic host configuration protocol) để gán IP tự động cho các thiết bị trong mạng . Một thiết bị muốn giao tiếp mạng bắt buộc phải có IP. Thông thường khi bạn cắm dây mạng vào máy bạn có tự hỏi sao mà tôi chỉ cắm dây mạng vào là truy cập được Internet luôn , không cần đặt IP gì hết không ? Bởi vì đã có DHCP, dịch vụ này sẽ cung cấp địa chỉ IP tự động cho thiết bị của bạn. Địa chỉ IP này là ngẫu nhiên trong dải IP mà modem có thể cung cấp.
