Dư âm của hai dự luật gây tranh cãi SOPA và PIPA vừa lắng xuống chưa lâu, thế giới mạng toàn cầu lại một lần nữa “dậy sóng” trước một hiệp định hoàn toàn mới: ACTA, vốn đã có đến 22 quốc gia đồng ý gia nhập.
ACTA có những điểm gì khác so với SOPA và PIPA, và đạo luật mới này sẽ có những ảnh hưởng nào đến mạng toàn cầu?
“Đạo luật chống giả mạo thương mại” (ACTA) là gì?
ACTA, viết tắt của Anti-Counterfeiting Trade Agreement (Đạo luật chống giả mạo thương mại). ACTA được kí kết đầu tiên bởi Hoa Kì và Nhật Bản vào năm 2006, sau đó Úc, Canada, Morrocco, New Zealand, Singapore và Hàn Quốc cũng tham gia hiệp định này vào năm 2007.
Một trong những mục tiêu chủ đạo của ACTA là để bảo vệ và ngăn chặn sự xâm phạm tài sản trí tuệ trên mạng Internet. ACTA có phạm vi hoạt động không thuộc kiểm soát của bất cứ tổ chức quốc tế hiện có nào, dù là Liên Hiệp Quốc (UN) hay Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Khi đồng ý tham gia ACTA, các nước có mặt trong hiệp định sẽ có quyền hạn và nghĩa vụ hỗ trợ nhau chống lại mọi vấn đề liên quan đến bảo vệ tài sản trí tuệ.
Nếu SOPA và PIPA đã bị “chết từ trong trứng nước”, tầm ảnh hưởng của ACTA lại ngày một lan rộng. Cụ thể, gần đây nhất đã có thêm 22 quốc gia thuộc Liên minh châu Âu đã đồng ý phê chuẩn ACTA, đồng thời nhiều quốc gia còn lại thuộc châu lục này cũng đang “rục rịch” kế hoạch tham gia bản hiệp định.
Trong khi đó tại Hoa Kì, ACTA lại được xem như bản “thỏa thuận thực thi” hơn là một “hiệp ước”. Cụ thể, nếu muốn kí kết một bản hiệp ước, tổng thống Hoa Kì cần phải có phiếu thuận của ít nhất 2/3 số đại biểu thượng viện. Trong khi đối với một “thỏa thuận thực thi” như ACTA, ông Barack Obama sẽ được toàn quyền quyết định mà không cần thông qua Thượng viện Mỹ.
Đe dọa tự do Internet?
Tranh cãi đã bắt đầu nổi lên trước cả khi ACTA bắt đầu công cuộc thu thập chữ kí của các quốc gia tham dự. Bản hiệp định chỉ được công chúng biết đến sau khi Wikileaks công bố nhiều tài liệu tiết lộ nội dung về bản hiệp định. Các bên tham gia ACTA chỉ chịu công bố bản nháp dự thảo ACTA vào năm 2010, sau khi hứng chịu nhiều phản đối và chỉ trích từ công luận. Giới quan sát khi đó đã chỉ trích rằng quá trình đàm phán và tham gia ACTA của chính phủ các nước liên quan đã diễn ra một cách quá mờ ám và thiếu minh bạch.
Sau khi Ba Lan tuyên bố sẽ tham gia ACTA cách đây ít ngày, một loạt trang web thuộc chính phủ nước này đã hứng chịu nhiều đợt tấn công theo phương thức từ chối dịch vụ (DDoS).
“ACTA còn nguy hiểm hơn cả SOPA”, nghị viên từ bang California, ông Darrell Issa tuyên bố trong buổi thảo luận tại Diễn đàn kinh tế thế giới ở Davos, Thụy Sĩ.
“Người ta cần đặt câu hỏi cho lí do tại sao ACTA lại phải hoạt động qua mặt WTO và các tổ chức quốc tế hiện hành? Tôi cho rằng câu trả lời hợp lí nhất chính là để cho những người đứng đằng sau ACTA có thể hoạt động trong bí mật. ACTA sẽ làm mọi thứ mà không có sự tham gia, nhận thức và đồng ý của mọi người, để khi “ván đã đóng thuyền” thì mọi chuyện đã quá trễ” - ông Darrell Issa tiếp tục.
Theo Tổ chức Tiên phong điện tử (Electronic Frontier Foundation), một tổ chức phi lợi nhuận lấy tiêu chí bảo vệ tự do ngôn luận trực tuyến làm tôn chỉ hoạt động, “ACTA tiềm tàng nhiều nội dung đe dọa một cách rõ ràng đến sự riêng tư của người tiêu dùng, cũng như tự do công dân trong việc tiếp cận với thành tựu công nghệ, đồng thời cản trở dòng chảy thông tin hợp pháp của thế giới Internet, mà đi kèm với đó là khả năng phát triển của một quốc gia, vốn thể hiện bằng quyền được lựa chọn các phương án chính sách phù hợp nhất với ưu tiên quốc nội và trình độ kinh tế của quốc gia đó”.
Vậy các nội dung này cụ thể là những gì? Trước tiên, ACTA được phép yêu cầu mọi nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP - Internet Service Provider) cung cấp cho những cá nhân và đơn vị nắm giữ quyền sở hữu tài sản trí tuệ thông tin của những người dùng có hành vi đăng tải các nội dung đã được đăng kí bản quyền.
Tiếp theo, ACTA có khả năng thiết lập một bộ khung pháp lí trên phạm vi toàn cầu, cho phép các bên được linh hoạt sửa đổi chính hiệp định này, nhưng cả công chúng lẫn hệ thống pháp luật quốc nội của các bên tham gia lại không được phép tiếp cận nội dung của “bộ khung pháp lí toàn cầu” nói trên, mặc dù đại diện từ một số ngành công nghiệp liên quan lại được phép có những “quan sát hợp lí”.
