Bản tin VTV: Máy bay, tàu Việt Nam tích cực tìm kiếm máy bay Malaysia mất tích
Hộp đen là gì?
Trên mỗi máy bay đều có hai thiết cùng được gọi là hộp đen gồm Máy ghi âm buồng lái (CVR) và Máy ghi dữ liệu chuyến bay (FDR). Cả hai đều hoạt động từ nguồn điện lấy từ máy phát sản sinh điện từ động cơ máy bay.
Hộp đen luôn là đầu mối quan trọng nhất trong các thảm họa máy bay
Để hộp đen có thể tồn tại, nguyên vẹn trong trường hợp có sự cố xảy ra với máy bay, vỏ thiết bị được làm bằng vật liệu siêu cứng chống va đập, không bắt lửa. Thông thường hộp đen có thể chịu được nhiệt độ cao tới 1.100 dộ C trong 30 phút liên tục và ngâm dưới độ sâu lên tới 6.100m trong 30 ngày.
Hộp đen máy bay hé lộ điều gì?
Không quân Brazil tìm thấy hộp đen còn khá nguyên vẹn của chiếc Boeing 737 đâm xuống rừng Amazon ngày 29/9/2006, làm chết toàn bộ 154 hành khách.
Trong rất nhiều vụ tai nạn máy bay, thiết bị duy nhất còn hoạt động được là phần lõi của hai hộp đen được thiết kế có thể chống va đập cực mạnh (CSMU). CSMU có hình trụ được đặt bên trong các hộp đen. Đây là phần còn nguyên vẹn cho dù những bộ phận khác của hộp đen bị hư hại .
Hộp đen có dạng hình hộp, kích thước khoảng 20 cm x 30 cm, được đặt ở một nơi an toàn nhất trên máy bay và thường là ở đuôi máy bay để giảm thiểu các tác động khi máy bay rơi. Theo các chuyên gia, phần đuôi của máy bay thường là vị trí cuối cùng chịu lực tác động khi tai nạn xảy ra nên là phần có độ an toàn cao nhất. Hộp đen được sơn màu da cam để dễ phát hiện nhất (nhưng vẫn được gọi tên là hộp đen) và có thể tự phát tín hiệu báo vị trí. Hộp đen được gắn thiết bị đèn hiệu báo vị trí dưới nước (ULB). Khi máy bay đâm xuống biển hay sông hồ, thiết bị báo tín hiệu này sẽ gửi đi sóng siêu âm.
Hộp đen được thiết kế để đảm bảo rằng, nó là thứ cuối cùng bị phá hủy trên máy bay
Mỗi thiết bị báo tín hiệu có khả năng phát các sóng siêu âm mỗi giây một lần và liên tục trong 30 ngày. Đây chính là khoảng thời gian để các đội tìm kiếm hộp đen phải tận dụng nhằm xác định ra chúng, trước khi chúng trở nên vô dụng. Đó là lý do tại sao đội tìm kiếm hộp đen chiếc Airbus A330 của Air France đâm xuống Đại Tây Dương năm 2009 phải chạy đua với thời gian. Hộp đen chính là đầu mối để xác định nguyên nhân mỗi vụ tai nạn hàng không, ngay cả khi chuyến bay không còn một ai sống sót.
Máy ghi âm buồng lái (CVR)
Tất cả các máy bay thương mại ngày nay đều có các microphone gắn trong buồng lái để lưu lại mọi liên lạc và trao đổi của phi hành đoàn. Các microphone này cũng được thiết kế để bắt được mọi tiếng động khác trong buồng lái như tiếng bật công tắc, gõ cửa... Thông thường mỗi buồng lái máy bay có 4 microphones được gắn trong tai nghe của cơ trưởng, tai nghe của phi công phụ lái, tai nghe của thành viên thứ ba phi hành đoàn và gắn tại trung tâm buồng lái, nơi có thể ghi lại các tín hiệu báo động và những âm thanh khác.
Mỗi chiếc microphone này nối trực tiếp tới hộp đen CVR, nơi tiến hành mã hóa và lưu trữ. Hầu hết các CVR sử dụng công nghệ băng từ có thể ghi lại 30 phút âm thanh, khi nào hết lại ghi lại từ đầu. Do đó chúng luôn ghi lại 30 phút trao đổi cuối cùng trong buồng lái trước khi tai nạn xảy ra. Trong khi đó, hộp đen CVR sử dụng công nghệ thể rắn có thể ghi được tới 2 tiếng âm thanh.
2 thiết bị hộp đen
Máy ghi dữ liệu chuyến bay (FDR)
Đây là chiếc hộp đen thứ hai trên máy bay được thiết kế để ghi lại dữ liệu hoạt động từ các hệ thống vận hành trên máy bay bao gồm các cảm biến điện tử được nối từ nhiều vị trí trên máy bay tới thiết bị thu nhận dữ liệu chuyến bay. Từ đây dữ liệu tiếp tục được chuyển về hộp đen FDR để lưu trữ. Bất cứ công tắc nào trên máy bay được bật hoặc tắt cũng đều được FDR ghi lại.
Các hộp đen FDR dùng công nghệ băng từ có thể ghi tối đa 100 thông số, trong khi FDR dùng công nghệ thể rắn có thể ghi lại hơn 700 thông số. Công nghệ thể rắn có thể lưu nhiều thông số hơn vì chúng cho phép dữ liệu được truyền nhanh hơn. FDR thể rắn có thể lưu tới 25 tiếng dữ liệu chuyến bay và mỗi thông số đều cho phép các nhà điều tra có thêm đầu mối để xác định nguyên nhân tai nạn.
Người sáng chế ra hộp đen đã qua đời, đây là một công nghệ đã lạc hậu
Từ năm 1997, Cơ quản quản lý hàng không liên bang Mỹ quy định hộp đen FDR của các máy bay sản xuất sau ngày 19/8/2002 phải ghi được tối thiểu 88 thông số. Những thông số chính của chuyến bay mà hầu hết các FDR đều phải ghi lại gồm thời gian bay, áp suất, tốc độ bay, gia tốc thẳng đứng, ví trí các bộ phận cánh và lưu lượng của nhiên liệu.
Hộp đen có thực sự quan trọng?
Tưởng chừng câu hỏi này là hơi thừa, tuy nhiên hãy xét tới tình huống máy bay gặp bi kịch ở các khu vực như các vùng biển (mà đáng buồn là điều này có khả năng cao xảy ra với chiếc máy bay mất tích Boeing 777 của hãng hàng không Malaysia). Lúc đó, các nỗ lực cứu hộ dù được thực hiện nhanh nhất cũng có thể đã muộn: máy bay đã chìm, toàn bộ các dấu vết đều có thể đã bị sóng gió biển thổi đi rất xa khỏi hiện trường. Lúc ấy, điều người ta cần là manh mối để tìm kiếm, còn việc điều tra là quan tâm thứ yếu.
Và với công việc quan trọng nhất, thì hộp đen lại không giúp ích được nhiều! Nó được thiết kế để có sức tồn tại siêu hạng, chống mọi tác động va đập, cháy, thấm nước,... nhưng đáng buồn là không được thiết kế để có khả năng phát thông tin. Công việc đó được giao cho các thiết bị cứu hộ khác, mà đáng buồn là có độ bền không được cao bằng. Do đó, trong vụ máy bay của Air France rơi xuống Đại Tây Dương năm 2009, người ta đã phải mất tới 3 năm mới có thể trục vớt và điều tra được vụ việc, sau khi tìm được chiếc hộp đen ở dưới sâu hàng ngàn mét nước.
Máy bay của Air France gặp nạn trên Đại Tây Dương, và chiếc hộp đen chìm sâu dưới hàng ngàn mét nước
Một so sánh thú vị được nhiều tờ báo đưa ra, đó là sức mạnh xử lý của cả 2 thiết bị hộp đen trên một chiếc máy bay hiện đại như Boeing 777 cũng không bằng một chiếc iPhone 5s bạn đang cầm trên tay! Công nghệ đã tiến quá xa, và chúng ta cần hơn một loại thiết bị không chỉ siêu bền để phục vụ công tác điều tra, mà quan trọng hơn, là cần một thiết bị phù hợp với thời đại thông tin, có thể phát đi tín hiệu với độ chính xác và tầm phủ sóng xa, để công cuộc tìm kiếm trong các thảm họa máy bay diễn ra thuận lợi, hơn là một thiết bị được sản xuất từ những năm 60 của thế kỷ trước.
