Windows 8 vừa chính thức ra mắt với phiên bản thử nghiệm cho người dùng Consumer Preview tại triển lãm về di động MWC 2012. Không chỉ đổi mới về giao diện, Windows 8 còn có những tính năng mới giúp chúng ta thay đổi những thói quen sử dụng máy theo hướng tích cực hơn, nhanh chóng và đơn giản hơn. Giao diện Metro UI đóng vai trò cốt lõi giúp hình thành nên một hệ thống tương tác mới, cung cấp cho người dùng những trải nghiệm thú vị khi sử dụng Windows 8. Song song với Metro UI, giao diện Desktop truyền thống với những cửa sổ quen thuộc cũng xuất hiện, nhưng những trải nghiệm của nó thì không hay bằng Metro UI. Sau đây là các cảm nhận của mình sau một thời gian cài đặt và dùng thử Windows 8 Consumer Preview.
Quá trình cài đặt Windows 8 diễn ra khá nhanh chóng, chỉ mất khoảng 20 phút từ lúc bắt đầu cài cho đến khi có thể dùng được. Khi cài đặt, có một biểu tượng con có xuất hiện thay cho màn hình xanh đơn điệu khi cài Windows 7 nên nhìn hấp dẫn, vui vẻ hơn.
Ấn tượng đầu tiên: Màn hình khóa và Metro UI
Lần đầu tiên mình được tự tay sử dụng màn hình khóa của Windows 8. Chúng ta có thể trượt lên để mở máy (nếu dùng máy có màn hình cảm ứng) hoặc nhấn chuột và kéo bức hình lên phía trên để có được kết quả tương tự. Đây là lần đầu tiên một kiểu màn hình khóa như thế này xuất hiện trên Windows. Tất nhiên là chúng ta có thể thay đổi hình nền khóa theo ý thích của mình. Ngay trên lockscreen, Windows hiển thị cho chúng ta biết ngày giờ, dung lượng pin còn lại (nếu bạn dùng laptop) và trạng thái có kết nối mạng hay không.
Ấn tượng đầu tiên khi mình chạy bản Windows 8 CP này đó là giao diện Metro UI, xuất hiện ngay sau khi ta cài đặt và đăng nhập vào tài khoản Administration. Kiểu giao diện tuy chỉ được cấu tạo từ các thành phần đơn giản là những hình chữ nhật, ô vuông và chữ to nhưng lại có sức hút lớn, nhìn rất sinh động chứ không hề nhàm chán. Metro UI thật sự sẽ giúp người dùng thao tác với ứng dụng và nội dung trên Windows 8 tốt hơn rất nhiều, nhất là khi chúng ta dùng máy tính bảng có tính năng cảm ứng. Do mình không có máy tính bảng nên cài đặt trên một chiếc laptop bình thường. Thao tác chuyển qua lại giữa các trang của Metro UI rất mượt mà, nhanh chóng. Gần như không hề có độ trễ.
Desktop theo kiểu truyền thống và giao diện Metro UI là hai thành phần lồng đến nhau, chứ không hẳn là hai chế độ tách biệt, việc chuyển qua lại giữa chúng cũng rất nhanh chóng. Ở Desktop, ta có thể kích hoạt Start Metro bằng nút Windows trên bàn phím. Còn khi đang ở giao diện Metro, nhấn vào ô Tile mang tên Desktop để hiển thị giao diện truyền thống.
Giao diện Start theo kiểu Metro UI
Giao diện Desktop thông thường
Có điều, để chạy được các ứng dụng theo dạng Metro, bạn cần phải vào Control Panel, thêm cho mình một tài khoản mới và đặt mật khẩu cho nó. Tài khoản Administration và Guest mặc định không thể dùng Metro UI, Microsoft thông báo lỗi rằng cần có "Split Token" mới chạy được.
Windows 8 cung cấp cho người dùng tính năng "Snap", tức là có thể chạy hai ứng dụng Metro UI cùng lúc hoặc vừa chạy Desktop thông thường, vừa chạy ứng dụng thiết kế theo phong cách Metro. Để có thể gắn các ứng dụng lên màn hình để tận dụng tính năng Snap, bạn hãy rê chuột đến góc dưới, bên trái màn hình, chờ xuất hiện một dãy các cửa sổ đang chạy. Muốn "snap" ứng dụng nào thì nhấp phím phải chuột vào tên của nó rồi chọn Snap Left để gắn cố định ứng dụng lên bên trái, hoặc Snap Right để gắn lên bên phải. Trong quá trình sử dụng, ta vẫn có thể thay đổi vị trí của chúng bằng cách kéo thanh dọc chia màn hình.
Snap Right Desktop với IE
Snap Left Desktop với Mail
Snap hai ứng dụng Metro UI là Mail và IE với nhau
Cũng cần nói thêm một chút về bàn phím ảo cho máy tính bảng Windows 8. Bàn phím này có kích thước khá nhỏ, có thể gây đôi chút khó khăn cho người mới làm quen. Hi vọng chúng ta sẽ chỉnh được nó lớn hơn. Có hai cách để "gắn" bàn phím ảo trên màn hình: cố định ở cạnh dưới hoặc di chuyển tự do. Cần phân biệt rằng bàn phím ảo cho máy tính bảng này khác hoàn toàn với bàn phím ảo On-Screen Keyboard mà Microsoft tích hợp sẵn cho Windows từ trước đến nay. Bàn phím ảo mới tốt hơn rất nhiều.
Nút Start đã biến mất, thay thế bằng giao diện Start theo kiểu Metro
Nút Start với biểu tượng Windows 4 màu đã biến mất, vâng, chính xác là biến mất, mà thay vào đó là giao diện Start mới mà mình đã đề cập ở trên. Sau hơn 17 năm quen thuộc với người dùng Windows, Microsoft cũng đã tiến hành đổi các người dùng mở ứng dụng, truy cập vào các tính năng hệ thống,... Khi nhấn nút Windows thì cũng chính giao diện này sẽ xuất hiện. Các ô Tile trên giao diện Metro UI có thể được tùy biến bằng cách sắp xếp. Để thực hiện, ta sẽ nhấn giữ lâu vào một ô Tile cho đến khi nó rung nhẹ thì tiến hành di chuyển. Ta cũng có thể chuyển Tile sang cac trang khác để tiện lợi hơn cho thao tác quản lí các ứng dụng.
Giao diện Start khi thu nhỏ, phòng trường hợp có quá nhiều trang ứng dụng thì người dùng vẫn có thể định vị được mình đang ở đâu, mình sẽ đi đâu một cách nhanh chóng
Ngay tại giao diện Start này, bạn có thể bắt đầu dùng bàn phím và gõ để tìm kiếm một cái gì đó mà không cần nhấn vào nút Search. Ví dụ, mình muốn tìm "Control Panel" thì chỉ cần bắt tay vào gõ C-O-N-T-R-O-L..., chẳng phải quan tâm xem con trỏ chuột nó đang nằm ở đâu. Mình rất thích điều này, ví nó giúp mình tìm kiếm và chạy ứng dụng rất nhanh.
Điều khiển bằng thao tác ở góc và cạnh màn hình
Về tính năng "điều khiển bằng các góc và cạnh màn hình", nó là gì? Khi di chuyển con trỏ chuột vào góc dưới bên phải, thanh Charmbar sẽ xuất hiện. Đây cũng là một thành phần mới xuất hiện trên Windows 8. Bạn có thể chạy Charmbar ở bất kì nơi nào chứ không nhất thiết phải là ở giao diện Metro. Với Charmbar, bạn có thể tìm kiếm, mở nhanh giao diện Start Metro, truy cập phần cấu hình máy, xem các cảnh báo mới mà ứng dụng gửi đến bạn (giống như Notification trên OS X Mountain Lion, Android hoặc iOS) hoặc xem các thiết bị đang kết nối với máy của mình.
Charmbar có thể xuất hiện ở mọi nơi: giao diện Start theo kiểu Metro, Desktop, và trong lúc chạy ứng dụng
Ngoài ra, khi di chuyển con trỏ chuột về góc dưới bên trái, một ô nhỏ sẽ xuất hiện giúp bạn truy cập vào giao diện Start. Nếu như chúng ta đang chạy nhiều ứng dụng thì hàng loạt cửa sổ sẽ xuất hiện để bạn chuyển qua lại giữa các phần mềm. Mình đánh giá cao tính năng đa nhiệm này trên Windows 8 nếu áp dụng nó lên máy tính bảng. Ngay cả khi dùng máy tính thông thường mà chạy các phần mềm thiết kế theo giao diện Metro thì đây cũng là một ý hay.
Liệt kê các ứng dụng đang chạy (nhìn cạnh bên trái), phục vụ cho nhu cầu đa nhiệm trên Windows 8
Charmbar nói riêng và thao tác điều khiển góc/cạnh màn hình được thiết kế hướng đến người dùng máy tính bảng, do đó nó có thể kích hoạt bằng cách trượt từ cạnh mạnh hình vào. Ví dụ: trượt từ cạnh phải vào để hiện Charmbar, trượt từ cạnh trái vào để hiển thị đa nhiệm, và trượt từ trên xuống (hoặc dưới lên) để xuất hiện các nút điều khiển (chỉ áp dụng cho các ứng dụng Metro UI, mình sẽ nói rõ hơn ở bên dưới).
Hệ thống cảnh báo mới tiện lợi
Trước đây, các cảnh báo của Windows 7 được đưa vào khu vực Notification Area, còn bây giờ, nó sẽ xuất hiện theo thứ tự thời gian ở cạnh bên phải của màn hình, từ trên xuống dưới. Các cảnh báo này cho phép nhấn vào, máy tính sẽ tự động mở ứng dụng gửi cảnh báo và tiếp tục thực thi những thao tác cần thiết. Chẳng hạn, khi đang chat bằng ứng dụng Message, các tin nhắn tới sẽ được hiển thị như hình bên dưới. Notification có kích thước lớn, thu hút được sự chú ý của người dùng và có thể đóng lại nếu bạn cảm thấy nó quá vướng bận trên màn hình.
Cảnh báo về tin nhắn mới xuất hiện ở cạnh phải màn hình
Các ứng dụng mới trên Windows 8
Internet Explorer 10 Platform Preview 5 (PP5)
Đi kèm trong bản Windows 8 Consumer Preview, Microsoft đồng thời ra mắt trình duyệt Internet Explorer 10 bản mới. Internet Explorer 10 PP5 giống với các bản đã tích hợp trong phiên bản Windows 8 Dev Preview, có hai kiểu giao diện, giao diện truyền thống và giao diện Metro. Kiểu giao diện truyền thống trông khá giống với IE 9, chỉ khác một chút là bóng bẩy hơn và nhìn giản lược hơn. Về mặt giao diện Metro, IE sẽ tận dụng tối đa diện tích màn hình để hiển thị nội dung của trang web. Mình đã thử nghiệm cài đặt Flash cho IE 10 và kết quả là nó chạy rất tốt, máy chỉ hơi nóng một chút trong quá trình sử dụng. Về phần Microsoft, hãng cho biết sẽ tập trung hộ trợ HTML5 cho IE 10. Tốc độ duyệt web cũng khá nhanh chóng. Thanh địa chỉ và các nút chức năng chính được đem xuống cạnh dưới với nền màu đen. Và tất nhiên nó chỉ xuất hiện khi cần thiết (ví dụ như rê chuột xuống cạnh dưới màn hình, vuốt ngón tay từ cạnh dưới màn hình lên).
Giao diện truyền thống trên IE 10
Giao diện Metro UI trên IE 10
Trượt ngón tay từ trên xuống hoặc rê chuột vào cạnh trên để tiết lộ các cửa sổ (tab) đang duyệt
Photos
Đây là ứng dụng duyệt ảnh mới, dành riêng cho Metro UI. Kiểu giao diện với các ô vuông vận xuất hiện, mỗi ô là hình ảnh ở một nơi nào đó, ví dụ như hình ảnh trong bộ nhớ máy, hình trên Facebook, trên Flickr, SkyDrive... Chúng ta có thể nhanh chóng đăng nhập vào tài khoản của mình, Photos sẽ tự động lấy hình ảnh trên mạng về và hiển thị nó lên. Khi duyệt riêng từng ảnh, ta có một số nút công cụ để đặt ảnh làm hình nền, xóa, xem thông số,... nhưng chưa thấy sự xuất hiện của bất kì công cụ chỉnh sửa ảnh nào. Có lẽ đây chỉ là bản Preview. Hi vọng trong tương lai, Microsoft sẽ sớm tích hợp thêm vào thứ cơ bản như chỉnh màu sắc, cắt cúp, chữa mắt đỏ,... để người dùng có thể chỉnh ảnh ngay trong giao diện Metro này.
Maps
Bên trong Windows 8 có sự xuất hiện của ứng dụng bản đồ lấy dữ liệu từ Bing. Nội dung của bản đồ Bing dành cho Việt Nam chưa chi tiết như Google, nhưng cũng có thể xem là một bước cải tiến của Microsoft dành cho các thiết bị di động. Maps vẫn mang phong cách quen thuộc đơn sắc của Metro với các nút điều khiển được đơn giản hóa và đặt ở một thanh riêng, nằm ở cạnh dưới màn hình.
Music và Video
Trình chơi nhạc trên Windows 8 chỉ có kiểu Metro UI. Lúc đang ở giao diện truyền thống, nhấp đôi chuột vào để phát một tập tin nhạc thì ứng dụng Music cũng tự động chạy lên, tương tự cho Videos. Windows Media Player không còn là trình chơi mặc định nữa, mặc dù nó vẫn hiện diện và có thể dùng được như bình thường. Ứng dụng Music trên Metro UI được tích hợp chặt chẽ với kho nhạc trực tuyến của Microsoft. Ở màn hình chính của ứng dụng này, có một số trang xuất hiện để liệt kê các bản nhạc, album đang hiện diện online. Nếu muốn nghe nhạc trên máy thì cũng có một trang "Collection" cho bạn.
Giao diện liệt kê các bài hát, album đang có trên máy
Giao diện khi chơi một bản nhạc nào đó. Thông tin được hiển thị khá đầy đủ, có thêm phần chú thích ở cột bên trái nữa
Nói về Xbox Live trên Windows 8 Consumer Preview, ứng dụng này cho phép truy cập vào danh sách bạn bè, danh sách các game chơi gần đây,... Hai trò "Pinball FX2" và "Solitaire" đã được Microsoft cài sẵn trên Windows 8, nhưng vì một lí do nào đó mà mình không thể chạy được hai game này. Theo Microsoft, các tựa game trên tích hợp với Xbox Live và người dùng có thể đạt thêm một số phần thưởng nếu dùng ứng dụng chính của "Pinball FX2" và "Solitaire" trên Xbox Live. Ngoài ra, tính năng "Xbox Companion" cũng cho phép người dùng chạy trò chơi trên Xbox 360 từ một máy tính dùng Windows 8, đồng thời có thể truyền video đến Xbox 360. Có thể xem tính năng này là một đối thủ cạnh tranh với AirPlay của Apple. Thật đáng tiếc vì mình không có Xbox 360 để thử nghiệm.
Calendar, Mail, Messages
Bộ ba ứng dụng này mới xuất hiện trên Windows 8, và mình rất thích chúng. Chính vì giao diện Metro UI mà mình có thể thao tác nhanh hơn rất nhiều so với hàng tá trình đơn trong giao diên truyền thống. Calendar và Mail có thể đồng bộ hóa lịch, danh bạ với nhiều loại tài khoản khác nhau, chẳng hạn như tài khoản Microsoft (hotmail, Windows Live ID,...), tài khoản Yahoo, Google và Microsoft Exchange. Mình không gặp bất kì vấn đề nào khi sync danh bạ và lịch từ Google xuống. Chỉ đơn giản gõ email, password và thế là xong. Toàn bộ dữ liệu được tải về một cách tự động, thông minh và tiện lợi. Giao diện chính của ứng dụng Mail chia làm ba cột, liệt kê tên tài khoản, danh sách email và nội dung email. Mail trong Windows 8 có thể quản lí nhiều tài khoản cùng lúc.
Giao diện chính của ứng dụng Calendar
Tạo sự kiện trong Calendar. Thông tin về sự kiện được đặt ở cạnh bên trái của màn hình
Giao diện chính của Mail
Soạn thảo email. Thanh công cụ, chỉnh định dạng văn bản năng ở cạnh dưới màn hình. Có thể nhanh chóng chèn ảnh, tập tin,... vào email đang soạn
Giao diện duyệt file để chèn vào email khi soạn thảo
Giao diện của ứng dụng Contacts
Về ứng dụng Message, ứng dụng này thay thế cho Windows Live Messenger trước đây. Trong bản Consumer Preview của Windows 8, Messenger hỗ trợ sử dụng ID của Windows Live và của Facebook. Tin chat hiển thị rất to, rõ, khi nhìn vào rất thích thú.
Ứng dụng Message trên Windows 8
Windows Store
Theo xu hướng của những hãng cung cấp hệ điều hiều, Microsoft cũng đã ra mắt cho Windows 8 một kho ứng dụng trực tuyến mang tên Windows Store. Tất nhiên, nó cũng được thiết kế theo giao diện Metro UI, một thể thống nhất xuyên suốt Windows 8. Ở đây, bạn có thể đăng nhập vào tài khoản Microsoft, sau bắt đầu duyệt qua các ứng dụng hiện đang được cung cấp trên Windows Store. Việc duyệt thư viện ứng dụng diễn ra bình thường, nhanh chóng, mượt mà, thế nhưng mình thử nghiệm tải về ba phần mềm thì cả ba đều bị dừng lại khi download được khoản 70%. Đã thử nghiệm lại nhưng vẫn không thành công. Không rõ đây là lỗi do máy của mình hay do Windows Store chưa thực sự hoàn thiện tính năng này. Các ứng dụng đang hoặc đã tải về sẽ lập tức hiện diện trên giao diện Start của Windows 8. Nếu muốn gỡ bỏ những phần mềm này, ta nhấn vào nút dấu x nhỏ.
Cập nhật: Sau khi dùng VPN thì mình đã có thể tải về tất cả ứng dụng thành công. Chạy ngon lành! Ứng dụng của bên thứ ba cũng được thiết kế theo phong cách Metro UI luôn.
Giao diện chính của Windows Store
Chọn một ứng dụng cụ thể, xem thông tin và nhấn nút Install để tải về và máy sẽ tự cài đặt
Báo lỗi không thể cài đặt ứng dụng
Nhấn vào các nút dấu chéo để xóa ứng dụng
Hình ảnh về ứng dụng của bên thứ ba theo giao diện Metro UI (tải từ Windows Market):
Nhìn chung, vẫn còn một số lỗi xuất hiện trong phiên bản thử nghiệm của Windows 8, trải dài khắp các ứng dụng hệ thống. Tuy nhiên, Microsoft đã làm mới hoàn toàn Windows nhờ có Metro UI và các thao tác tương tác mới kể từ khi ra mắt Windows 95. Chắc chắn rằng phiên bản cuối cùng của Windows 8 sẽ đáp ứng đầy đủ nhu cầu cho người dùng máy tính xách tay lẫn máy tính bảng.
Thêm một vài hình ảnh về giao diện Desktop truyền thống, không có nhiều thay đổi, chỉ có các góc khung cửa sổ làm nhọn hơn, giao diện Aero nhìn mượt mà hơn, nút Control (đóng cửa sổ, thu nhỏ, phóng lớn) to hơn, nhìn đẹp hơn.
