'Cha đẻ' của súng không giật chống tăng đầu tiên của Việt Nam: Chế tạo loạt vũ khí 'Made in VN'

Trong lịch sử quân giới nước nhà, có một kỹ sư huyền thoại đã được Đại tướng Võ Nguyên Giáp tặng ông danh hiệu “Ông Phật làm súng” khi là người nghiên cứu và chế tạo súng không giật chống tăng đầu tiên của Việt Nam. Đó chính là  Kỹ sư Trần Đại Nghĩa, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp trước Đại hội Anh hùng Lao động toàn quốc lần thứ nhất (năm 1952).

Theo Cục lưu trữ quốc gia: “Trần Đại Nghĩa tên thật là Phạm Quang Lễ, quê ở Vĩnh Long (1913-1997). Ông được phong quân hàm thiếu tướng năm 1948, là người có công lớn trong sự nghiệp xây dựng ngành Khoa học kỹ thuật quân sự và Công nghiệp quốc phòng Việt Nam, từng nắm giữ nhiều chức vụ cao trong Quân đội và còn được mệnh danh là “Ông vua vũ khí” của Việt Nam.”

Theo đó, kỹ sư Phạm Quang Lễ ngay sau khi về nước đã lên xưởng quân  giới Giang Tiên ở Thái Nguyên. Với hai viên đạn dự trữ do Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Tạ Quang Bửu cung cấp, ông cùng các cộng sự đã nghiên cứu chế tạo súng, đạn chống tăng theo mẫu Bazooka của Mỹ với hai. Nhóm nghiên cứu đã chế tạo được những viên đạn và súng Bazooka Việt Nam đầu tiên, có thể  bắn nổ nhưng chưa xuyên.

Trong bối cảnh yêu cầu cần có loại vũ khí để đối phó với xe tăng, xe bọc thép của Pháp trở nên cấp bách sau ngày Toàn quốc kháng chiến,  Trần Đại Nghĩa kể trong hồi ký: “Một buổi chiều, có một đồng chí vệ quốc quân từ mặt trận Hà Nội ra, ghé thăm chúng tôi. Đồng chí kể nhiều chuyện nhưng đặc biệt nói tới một mong muốn “giá có một loại súng nào đó mà bắn được xe tăng, xe bọc thép địch”... Suốt đêm đó, tôi không thể nào ngủ được. Hình ảnh những chiến sĩ quyết tử quân ôm bom ba càng lao vào xe tăng địch để rồi vĩnh viễn nằm xuống đường phố Thủ đô và lời nói xuýt xoa của đồng chí vệ quốc quân cứ ẩn hiện trong tôi và thôi thúc tôi phải nhanh chóng nghiên cứu hoàn chỉnh đạn Bazooka”.

Vì vậy, Cục trưởng Trần Đại Nghĩa lúc đó với quyết tâm của mình đã đọc lại toàn bộ lý thuyết, đối chiếu với việc tổ chức chế thử đạn Bazooka cùng như suy ngẫm về những lần kiểm tra sức công phá của đạn chưa đạt yêu cầu rồi cho bộ phận nghiên cứu  tháo một viên đạn ra kiểm tra. Cuối cùng ông phát hiện được nghi ngờ, từ đó điều chỉnh lại thì đạn đã đạt  sức xuyên phá tốt (thời điểm vào tháng 2-194).

1 thành viên đã tham gia nghiên cứu và sản xuất đạn Bazooka những ngày ấy - ông Phạm Văn Gián từng kể lại: “Đạn thử thành công hôm trước thì khoảng 2 giờ sáng hôm sau, anh Phan Mỹ, Chánh văn phòng Bộ Quốc phòng đi ô tô đến, dựng anh Nghĩa, anh Xuân dậy, nói là mặt trận Hà Nội đã bị chọc thủng, quân Pháp đang dùng xe tăng, thiết giáp nống ra vùng chùa Trầm theo đường số 6, cần có ngay súng đạn chống tăng để chặn chúng lại. Ngay trong đêm, anh em trong tổ chúng tôi nhanh chóng pha trộn thuốc gợi nổ, nén dê-tô, lắp mồi lửa, hoàn chỉnh được 10 viên đạn và hai khẩu súng để anh Phan Mỹ mang đi trước khi trời sáng”... 

Cũng trong ngày hôm đó, Bazooka “made in Vietnam” đã lập nên chiến công đầu tiên, viên đạn thứ nhất bắn ra đã làm chiếc xe tăng đi đầu  bốc cháy ngùn ngụt, chiếc thứ hai cũng bị đạn bắn hỏng (tại mặt trận Trúc Sơn-Chùa Trầm, giáp đường số 6). Vũ khí này đã khiến địch bất ngờ, choáng váng, cả đoàn xe phía địch đã phải bỏ chạy tán loạn. Chính chiến công này đã góp phần "bẻ gãy" cuộc tấn công của địch ra vùng Chương Mỹ, Quốc Oai.

Chính vì những đóng góp của mình cho quân giới nước nhà mà GS.VS Trần Đại Nghĩa đã vinh dự được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I về Cụm công trình nghiên cứu và chỉ đạo kỹ thuật chế tạo (Bazoca, súng không giật SKZ, đạn bay) trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954) vào năm 1996 cũng như Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công hạng nhất...