Elon Musk: Nhiều lần suýt phá sản cho đến khối tài sản gần 11 tỷ đô như thế nào?

Gia phả mang họ Đức gốc Thụy Sỹ, di cư tới New York rồi tứ tán khắp nơi. Sinh ra tại Nam Phi 1971, 1988 Musk một mình tới Canada để rồi 3 năm sau đó đặt chân tới Mỹ - nơi đã giúp Musk “thực hiện những điều điên rồ”.

Khó có thể tưởng tượng được với cậu bé 13 tuổi, bằng 167 dòng lệnh đã cho ra đời Game điện tử không gian Blastar giúp cậu kiếm được 500 usd đầu đời. Ở tuổi thiếu niên cậu đã đọc sách triết học, tôn giáo, bách khoa toàn thư… nhưng luôn bị cuốn hút bởi sách khoa học viễn tưởng. Ngất ngất tuyên ngôn “Điều duy nhất có ý nghĩa chính là phấn đấu vì một sự khai sáng chung lớn lao”. Đây có lẽ là lý do chính tạo nên “tâm hồn điên rồ Elon Musk”.

Học ĐH Queen’s Canada, chuyển tiếp qua Mỹ học ĐH Pennsylvania, ĐH Wharton rồi Stanford. 1994 chính thức là công dân Mỹ, gã thường mơ mộng viển vông về Internet, năng lượng tái tạo, không gian. Khi học tại Penn, Musk đã viết 3 bài luận về việc sử dụng năng lượng mặt trời; sao lưu tài liệu sách báo bằng công nghệ điện tử; và một trong những thứ tâm đắc nhất là “siêu tụ điện”. Những ý tưởng sơ khai này lớn dần theo sự nghiệp của Musk.

ZIP2

Rời Nam Phi qua Canada rồi đến Mỹ, Musk đã làm đủ nghề để trang trải cho việc học hành & cuộc sống. Tốt nghiệp ĐH, Musk định làm PhD tại Stanford nhưng sau 2 ngày đã quyết định chuyển đến Silicon Valey chinh phục Web.

24 tuổi, 1995 Musk và em trai (Kimbal) thành lập Global Link Information Network, sau đổi tên thành ZIP2, có chức năng xây dựng danh bạ tra cứu dành cho DN và kết nối nó với các loại bản đồ. Gã tự viết phần mềm, cải tiến không ngừng đã biến nó từ “một khái niệm” thành “một sản phẩm” thực thụ. Lớn mạnh theo thời gian, 4 năm sau (1999), Compaq mua lại ZIP2 với giá 307M usd. Musk trở thành triệu phú dot.com ở tuổi 28 với số tiền 22M usd & em trai Kimbal 27 tuổi với 15M usd.

X.com & PayPal

ZIP2 là niềm mơ ước của bao Start-up ở Silicon, thực sự ngưỡng mộ. Ngay trong khi ZIP2 đang tìm người để bán, Musk đã công bố 1 ý tưởng mới của mình. Sau khi ZIP2 bán được 1 tháng, cùng với đội hình toàn sao Musk thành lập X.com với 12M usd đầu tư ban đầu, chính thức châm ngòi cho một ý tưởng “điên khùng” thời đó – Ngân hàng trực tuyến.

Đầu 2000 X.com sáp nhập với một đối thủ nặng ký – Confinity – Cty có sản phẩm PayPal khai thác các phương thức thanh toán trên nền tảng web & email. Sau sáp nhập, Cty mới giữ tên X.com, Musk là cổ đông lớn nhất. Tại đây cũng đánh dấu một sự kiện được bình luận là “bẩn thỉu” nhất lịch sử dot.com. Do mâu thuẫn trong quan điểm và cách thức vận hành Cty, nhân Musk đi nghỉ trăng mật, nhóm Confinity đã thuyết phục B.O.D phế truất Musk thay bằng Thiel – thủ lĩnh nhóm đảo chính. Giữa 2001, X.com đổi tên thành PayPal. 2002 eBay mua lại PayPal với giá 1.5B usd. Musk thu về 250M (31 tuổi), chắp cánh cho những ước mơ “điên dại” sắp tới.

SpaceX

Ngay từ cuối 2001, khi chưa kết thúc việc bán PayPal, Musk đã tập hợp những chuyên gia xuất sắc về hàng không, vũ trụ, tên lửa bàn về ý tưởng khám phá không gian & chinh phục Hỏa tinh. Tháng 6.2002 Musk thành lập Space Exploration Technologies (SpaceX) với “sứ mệnh cứu rỗi nhân loại”, thách thức Boeing, Lockheed, Nga, Trung Quốc, Nhật Bản về thị trường vệ tinh thương mại toàn cầu. Thật điên rồ.

Đổ toàn bộ gia sản có được từ Zip2 & PayPal vào SpaceX & Tesla. SpaceX tự sản xuất 90% chi tiết tên lửa, vượt qua các đòi hỏi vô cùng ngặt nghèo để có giấy phép v.v, SpaceX đã phóng tên lửa lần thứ nhất đầu năm 2008...thất bại. Rút kinh nghiệm, sửa lỗi, hoàn thiện tên lửa và tiếp tục khai hoả. Lần thứ hai, lần thứ ba đều thất bại trong nước mắt... kiệt quệ. SpaceX sẽ không còn đủ tiền cho lần thứ 5 nếu lần thứ 4 thất bại. Bất chấp tất cả, SpaceX đã phóng lần thứ 4…đến phút thứ 9, Falcon1 tắt máy đúng dự kiến, đi vào quỹ đạo. Đây là cỗ máy đầu tiên do tư nhân chế tạo, chinh phục không gian sau 6 năm vật lộn. Một kỳ tích.

Liên tiếp sau đó, hàng tháng SpaceX phóng tên lửa đưa vệ tinh, hàng tiếp tế cho trạm không gian quốc tế ISS, đưa đầu tên lửa quay trở về trái đất, thách thức Boeing, Lockheed và các quốc gia sở hữu công nghệ tên lửa. Với chi phí mỗi lần phóng ~ 90M thấp hơn nhiều lần so với Châu Âu / Nhật Bản (~380B), đánh bại các thoả thuận tương quan của Nga & Trung quốc. Nhiều tỷ đô la chảy về. SpaceX đã tạo nên niềm tự hào Mỹ. Musk đã khóc.

Phi thường hơn, Musk & SpaceX đang thử nghiệm tên lửa có thể đưa tàu chở hàng vào không gian rồi quay lại đáp xuống bất cứ điểm nào trên trái đất. Việc tự sản xuất 90% chi tiết tên lửa, đưa nó quay lại tái sử dụng, SpaceX sẽ làm nên kỳ tích với chi phí chỉ bằng 1/10 hiện tại.

Sau 12 năm, SpaceX được định giá 12B usd. Musk trở thành tỷ phú ở tuổi 43.

Tesla

2003 Tesla ra đời bởi 2 đồng sáng lập Eberhard & Tarpenning. Họ tìm Musk với khoản đầu tư 6.5B usd - Musk trở thành cổ đông lớn nhất và là Chủ tịch Cty.

Chiếc xe hơi điện đời đầu có thể chạy liên tục 500km mới cần xạc bởi các trạm xạc miễn phí. Nay, Tesla đang phát triển các trạm thay / nạp pin bằng robot chỉ cần 90 giây. Model mới cho phép chạy 800km mới cần nạp hoặc thay pin. Cũng phải nói thêm rằng, vào lúc SpaceX khó khăn nhất cũng là lúc Tesla đang bên bờ vực phá sản.

2010 Tesla lên sàn với giá cổ phiếu tăng 41% ngay ngày hôm đó. Đầu 2013, Tesla lâm vào khủng hoảng do sụt giảm đơn hàng. Tất tay, Musk triệu tập toàn bộ nhân viên, bất kể họ đang làm công việc gì với 1 thông điệp duy nhất "nhấc điện thoại lên bán hàng hoặc là chết". Điều thần kỳ đã đến, Tesla lần đầu tiên báo lãi vào tháng 5, tháng 7 cổ phiếu tăng từ 30 lên 130 usd. Tesla tiếp tục phát triển dòng xe mới có chức năng lái tự động - sự kiện chấn động thế giới.

Cái gì tạo nên giá trị Tesla: tự chế tạo nhiều chi tiết, bán trực tiếp đến end-user, nạp năng lượng sạch miễn phí, và theo đuổi triết lý "khách ko cần phải quay lại sau khi đã mua nó". Tesla đã từng bị nhiều người coi là ý tưởng kinh doanh ngớ ngẩn nhất. Theo đuổi viễn cảnh mà ko thoả hiệp - điểm khác biệt giữa Musk và đối thủ.

SolarCity

2006 anh em nhà Rive (Lyndon, Peter, Russ) thành lập SolarCity theo đuổi ý tưởng cung cấp pin mặt trời. Dùng trước, trả sau với lãi suất cố định, người dân được tiết kiệm hơn trước. Musk đã giúp họ thiết kế cấu trúc quản trị Cty, là cổ đông lớn nhất sở hữu 1/3 kiêm Chủ tịch.

Năm 2012 SolarCity trở thành cty lắp đặt pin mặt trời lớn nhất Mỹ. Năm 2014, SolarCity mua lại hãng chế tạo pin Silevo, đưa hiệu năng chuyển hoá từ 18,4% lên 24%, chủ động trong chuỗi và cuối năm SolarCity được định giá 7B usd.

Từ lâu, Musk đã nhìn nhận "năng lượng mặt trời sẽ làm nên chuyện". Năng lượng mặt trời tập trung trên bề mặt trái đất trong 1h là ngang với tổng năng lượng tiêu thụ toàn thế giới từ mọi nguồn trong vòng 1 năm. Vấn đề là làm sao tăng hiệu năng chuyển hoá của pin.

Siêu phẩm hợp nhất Elon Musk

SpaceX - Tesla - SolarCity là những thực thể độc lập nhưng nó đã được Musk xâu lại thành chuỗi cườm. Thần kinh, hoang dại ở chỗ Musk gần như tiến hành các dự án "viển vông" này cùng một thời điểm bất chấp những khó khăn của từng cty đó, có lúc tưởng chừng cả cơ nghiệp sẽ sụp đổ - 2008 là năm cay đắng & huy hoàng với Musk.

SolarCity cung cấp pin cho Tesla nạp miễn phí. Khách mua xe Tesla lâu ngày dần quen với tư duy lối sống Musk, trang bị pin mặt trời cho ngôi nhà mình. Tesla & SpaceX hỗ trợ nhau về hiểu biết, công nghệ vật liệu, chế tạo thiết bị, sản xuất những cỗ máy phức tạp và chia sẻ những điều lớn lao ngay từ trong trứng nước. Giá cổ phiếu Tesla tăng vọt kéo theo cảm xúc lạc quan với SolarCity. Điều đó cũng tương tự gắn với những đợt phóng thành công của SpaceX. Musk có trị giá tài sản ~ 10B usd.

Siêu tưởng của một gã “điên” - Hyperloop

Từ LAX đến SFO, lái xe mất 5h, bay mất 1h, tàu cao tốc dự kiến xây dựng đến 2029 sẽ đưa vào sử dụng và ngốn 60B usd – quả “một điều tầm thường”. Musk sẽ chế ra một phương tiện vận chuyển chỉ mất khoảng 6B usd và đi mất 30 phút. Ý tưởng “quái quỷ” này có tên là Hyperloop.

Cỗ máy này là một đường ống dẫn khí nén cỡ lớn, lắp đặt trên cao, cho phép lái xe chui vào ống kén bên trong đường ống và lái xe ra khi đến nơi. Đường ống hoạt động dưới áp suất thấp, có các vỏ kén đặt trên nệm không khí được tạo thành từ các ván trượt dưới chân đế, vỏ kén được đẩy đi bằng sung lực điện từ và các mô-tơ dọc đường ống. Vỏ kén di chuyển với tốc độ 1300 km/h, sử dụng năng lượng mặt trời. Musk dự định sẽ kết nối tất cả các thành phố cách nhau dưới 1600 km.

“Ý tưởng hay thường điên rồ cho đến lúc không còn thế nữa”, Page - CEO Google, bạn thân của Musk.
“Elon là một trong số ít người mà tôi cảm thấy hoàn thiện hơn tôi”, Crag Venter – người giải mã thành công bộ gen người nhận xét.

Zip2, PayPal, SpaceX, Tesla, SolarCity, Hyperloop và rồi kế hoạch Mạng Internet không gian bằng hàng ngàn vệ tinh truyền thông cỡ nhỏ bao vây trái đất, phát băng thông tốc độ cao. Toàn bộ các công ty của Musk khi nhìn lại đều được vận dụng nguyên lý tích hợp theo chiều dọc một cách ấn tượng, tạo nên sức mạnh “điên rồ” Elon Musk. Tất cả những ai làm việc cho Musk đều giống như “thùng súng đạn”, được sử dụng cho mục tiêu cụ thể đến khi kiệt quệ và bị loại thải.

Người Nam Phi gốc Âu luôn sống với đam mê, sở hữu bộ óc suy tưởng những điều kỳ quái. Không thỏa hiệp với bất cứ lỗi lầm nào dù nhỏ nhất. Thu hút hàng ngàn chiến binh tinh nhuệ sẵn sàng chết vì “giáo phái Elon Musk”. Kiếm được tiền từ sớm và trở thành triệu phú, tỷ phú khi còn rất trẻ. Đổ toàn bộ gia sản vào những giấc mơ để rồi có lúc tưởng chừng cơ nghiệp sẽ sụp đổ. Ý chí, trí tuệ siêu phàm, cộng sự xuất sắc và may mắn đã biến giấc mơ Elon Musk thành hiện thực.

Không gian tự do đã chắp cánh cho những tâm hồn tự do – nơi tạo ra giá trị cho nhân loại.

Tác giả: Duyet Nguyen The